Ekonomik durum ve seçim, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelik başvuruları ile Ukrayna’da yaşanan gelişmelerin öne çıktığı bir dönemde, diğer konulara nazaran biraz daha arka planda kalsa da Yunanistan Başbakanı Mitsotakis’in 16-17 Mayıs 2022 tarihlerindeki Vaşington ziyareti Yunanistan’ın Türkiye politikasında daha agresif bir döneme girdiğini işaret etmesi bakımından dikkat çekti. Mitsotakis’in ABD ziyareti
Mitsotakis ziyareti esnasında Temsilciler Meclisi Lideri Pelosi’nin daveti üzerine¹ 17 Mayıs 2022 günü ABD Kongresi’nde bir konuşma yaptı. Konuşma esnasında ABD Başkan Yardımcısı Harris ve Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi de Kongre’de hazır bulundu.
Açık kaynaklarda kendi eliyle yazdığı belirtilen konuşmasında Mitsotakis;
- ABD ile Yunanistan’ın ortak değerlere sahip olduğunu,
- ABD’nin “sadece ortak stratejik önceliklerinin olduğu değil, aynı zamanda ortak değerleri ve ortak bir tarihi de bulunan partnerleriyle” çalışması gerektiğini,
- Tüm otoriter liderlere uluslararası hukuku ihlâl eden “açık saldırı” eylemlerinin ve “tarihi revizyonizm”in hoş görülmeyeceği mesajının verilmesi için Rusya’nın Ukrayna’da başarılı olmamasının şart olduğunu ifade etti.
Konuşmasının ilerleyen bölümünde “açık saldırı” tanımı içine Kıbrıs konusunu ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Ege’deki uçuşlarını da dâhil eden Mitsotakis;
- “Helenizm’in 48 yıldır yaşadığı sonsuz acıya neden olan açık bir yara” olarak tarif ettiği “Kıbrıs” konusunda iki devletli bir çözümün kabul edilmediğini ve edilmeyeceğini,
- ABD’nin Doğu Akdeniz’de “hayati çıkarları” olduğunu,
- Ukrayna’nın, Rusya’nın saldırganlığının altından kalkmasına yardımcı olmaya odaklanılan bir dönemde NATO’nun güney kanadındaki yeni bir istikrarsızlık kaynağına ihtiyaç olmadığını,
- Savunma alanında Doğu Akdeniz’le ilgili tedarik kararlarının alınmasında bu durumun göz önünde bulundurulmasının gerektiğini söyledi.
Kongre’de konuşan ilk Yunanistan Başbakanı olan Mitsotakis, 42 dakikalık konuşmasında 10’u ayakta olmak üzere, 37 kez alkışlandı.² Yunanistan Başbakanının Türkiye’nin adını telaffuz etmeden, Türkiye’ye yönelik şikayetlerini (Ege’deki uçuşlar ve Kıbrıs konuları gibi) sıralarken de ayakta alkışlanması dikkat çekti.³ ABD Kongresi’nde oluşan ortama yönelik hislerini paylaşan Mitsotakis “İnanın ben Yunan Parlamentosu’nda bile bu kadar çok alkış almıyorum.” ifadelerini kullandı.
Yunanistan’ın ABD’ye yönelik mesajları
Son dönemde özellikle ABD ve Fransa ile ilişkilerinde önemli adımlar atan Yunanistan bu ziyaret ile ABD’ye;
- NATO’nun güneydoğu kanadının Yunanistan’a emanet edilmesi gerektiği,
- Yunanistan’ın, ABD’nin Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını tanıdığı ve bunların hayata geçmesi için gerekeni yapacağı,
- Doğu Akdeniz’de istikrarın Yunanistan’ın desteklenmesi ile sağlanabileceği,
- Türkiye’nin silah tedarik edilmemesinin ve bölgesel uyuşmazlıklarda Yunanistan’ın çıkarlarını öncelemesinin gerekli olduğu, mesajlarını verdi.
ABD’nin Pozisyonu
Mitsotakis’in konuşması boyunca;
- Başkan Yardımcısı Harris ve Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi’nin Mitsotakis’in arkasında oturması,
- Mitsotakis’e Kongre tarafından verilen alkışlı destek,
- Bu desteğin sağlanma şeklini neredeyse Temsilciler Meclisi Başkanı’nın yönetmesi
ABD’nin pozisyonunu gösteren semboller oldu.
ABD asker, silah ve teçhizatının Yunanistan’daki konuşlanmasını tamamlaması, ABD-Yunanistan Savunma İşbirliği Antlaşması’nın süresiz olarak uzatılması ve ABD Kongresi’nin son yıllarda Yunanistan lehine yasama çalışmaları yapmasına yönelik gelişmeler ardından sağlanan bu destek, ABD’nin Yunanistan’a yakın duruşunu sürdüreceğini ve Ege ve Doğu Akdeniz konularında Yunanistan’ın yanında yer alacağını bir kez daha teyit etti.
Yunan Muhalefetinin ziyarete bakışı
Yunanistan’da iktidar çevreleri ziyareti başarılı olarak nitelerken ana muhalefet lideri Çipras, Mitsotakis’in konuşmasında “Türkiye’nin adını telaffuz etmemesini” eleştirdi ve “Türkiye’nin Yunanistan’a yönelik tahriklerini açık seçik ve Türkiye’nin ismini de vererek dile getirmesi gerektiğini” söyledi.⁴
Çipras’ın yaklaşımı, Yunanistan’ın iktidar ve muhalefet olarak Türkiye’ye yönelik tutum konusunda fikir birliği içinde olduğunu gösterdi.
Türkiye’nin tutumu
Türkiye ziyarete ilişkin ilk tepki doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından 23 Mayıs 2022 tarihinde yapılan açıklama ile gösterildi. Açıklamada;
- Yunanistan ile Türkiye’nin aralarına üçüncü ülkeleri sokmama konusunda mutabık kaldığı,
- Buna rağmen Mitsotakis’in Kongre’de Türkiye aleyhine konuştuğu,
- ABD’ye, Türkiye’ye F-16 savaş uçağı satışı yapmaması için telkinde bulunduğu belirtildi.
- Cumhurbaşkanı Yunanistan Başbakanı için “Artık benim için Mitsotakis diye birisi yok” ifadelerini kullandı.⁵
31 Mayıs 2022 tarihinde Türk Dışişleri Bakanı Yunanistan’ın, Ege’de adaların (gayrı askeri) statüsünü bozduğunu, dolayısıyla Yunanistan’ın bu adaları silahsızlandırması (askersizleştirmesi) gerektiğini, aksi takdirde egemenlik tartışmasının başlayacağını söyledi.⁶
Türkiye 1 Haziran 2022 tarihinde, Cumhurbaşkanı’nın ağzından Yunanistan ile “Yüksek Düzeyli Stratejik Konsey” toplantılarına katılmayacağını açıklarken⁷, 9 Haziran 2022 tarihinde yine Cumhurbaşkanı’nın ağzından Ege’deki haklarından vazgeçmeyeceğini vurgulayarak, adaların silahlandırılması (askerileştirilmesi) konusunda uluslararası anlaşmaların kendisine tanıdığı yetkileri gerektiğinde kullanmaktan geri durmayacağını ifade etti.⁸
Almanya’nın tutumu
Almanya, Yunanistan’ın tavrından ziyade Türkiye tarafından yapılan açıklamalara odaklandı.
1 Haziran 2022 tarihinde tüm NATO müttefiklerinin birlik içinde olması ve kendi aralarındaki tahriklerden kaçınmaları gerektiğini, Yunan hava sahasının ihlâl edilmesinin ve Yunan adaları üzerinde uçuş yapılmasının olumlu olmadığını ve ittifak ruhuna aykırı göründüğünü, Almanya’nın AB’nin bir üyesinin egemenliğinin tartışılmasını kabul edemeyeceğini açıkladı.9
10.6.2022 tarihinde Almanya Başbakanı ve 14.6.2022 tarihinde Almanya Maliye Bakanı’nın Yunanistan’ı ziyaret etmesi dikkat çekerken, art arda gelen üst seviyeli ziyaretler Yunanistan’a Almanya tarafından destek sağlandığı yorumlarının yapılmasına yol açtı.
Fransa’nın açıklaması
Fransa Cumhurbaşkanı 30-31 Mayıs 2022 tarihlerinde Brüksel’de düzenlenen AB Liderler Zirvesi’nde yaptığı açıklamada, “Hiçbir ülkenin AB üyesi bir ülkenin egemenliğini tehlikeye sokamayacağını” vurgularken, Türk yetkililerin “Yunanistan’ın adaları üzerindeki egemenliğini sorgulamalarının kınanması gerektiğini” söyledi.10
Yunanistan’ın harita çıkışı
Mitsotakis’in ABD ziyaretinin ardından artan gerginlik Yunanistan Dışişleri Bakanlığı tarafından uluslararası antlaşmalar ile oluşan durumu gösterdiği öne sürülen 16 adet haritanın yayınlanması ile yeni bir boyut kazandı.
Açık kaynaklarda Yunan diplomatların bulundukları ülkelerde “Türk saldırganlığını” anlatabilmeleri için hazırlandığı haberleri yer alan haritaların Yunanistan’ın dış temsilciliklerine dağıtıldığı ifade edildi.
Yunanistan Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada haritaların “statükoyu altüst etmeye yönelik, Uluslararası Hukuku ve Uluslararası Deniz Hukukunu ihlal eden ve bölgede barış, güvenlik ve istikrarı tehdit eden Türk revizyonizminin boyutunu belgelediğini” söyledi.11-12
Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci Zirvesi13
Türkiye ve Yunanistan arasında bu gerginlik sürerken 10 Haziran 2022 tarihinde Selanik’te Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci Zirvesi yapıldı.
AB Konseyi Başkanı Michel ve Almanya Başbakanı Scholz’un da katıldığı Zirve kapsamında açıklamalar yapan Mitsotakis, “İlgimiz Güneydoğu Avrupa’ya odaklanmak ve Yunanistan’ın özellikle Selanik ve ülkenin kuzey bölgesinin bir lojistik ve enerji üssü olarak oynayabileceği rol üzerine odaklanacak.” ifadelerini kullandı.
Açık kaynaklara Yunanistan’ın Batı Balkanlara dinamik bir dönüş yaptığını başlıkları ile yansıyan Zirve eski Dışişleri Bakanı Kocias tarafından açıklanan Yunanistan’ın Balkan inisiyatifi bağlamında dikkat çekti.
Değerlendirme
Gelişmeler,
- ABD asker, silah ve teçhizatını ülkesinde konuşlandıran,
- AB desteğini arkasına alan ve n Silahlanma gayretlerini hızlandıran Yunanistan’ın, önümüzdeki dönemde Türkiye politikasında daha aktif bir tutum izleyeceğini gösteriyor. Bu aktif tutum kapsamında Yunanistan’ın;
- Türkiye aleyhine propaganda faaliyetlerine hız vereceği,
- Üçüncü tarafları sürece dâhil etmek üzere daha fazla gayret sarf edeceği,
- Türkiye’yi “statükoyu bozmakla”, “uluslararası hukuka uymamakla” ve “barış, güvenlik ve istikrarı tehdit etmekle” itham edeceği,
- Ayrıca, Türkiye’yi saldırgan bir ülke olarak göstermek üzere bölgede provokasyon peşinde koşabileceği anlaşılıyor.
Yunanistan’ın atacağı adımların, hakkaniyet çerçevesinde olup olmadığı sorgulanmaksızın, ABD ve AB tarafından destekleneceği biliniyor.
Yunanistan’ın arkasına aldığı rüzgâr ile “Ege ve Doğu Akdeniz’i sahiplenme girişimleri”ne hız vereceği görülüyor. Yunanistan’ın aynı zamanda temel hedefleri;
- Karadeniz ve Ege arasında Türk Boğazları’ndan ayrı bir ulaşım hattının (Bükreş-Rusçuk-Varna-Burgaz-Kavala-Selanik) tesis edilmesi,
- Tuna ile Ege’nin (Belgrad-Üsküp-Selanik) irtibatlandırılması,
- Başta Bulgaristan ve Romanya için olmak üzere bölgede Dedeağaç üzerinden enerji dağıtım noktası olunması,
- Türkiye’nin çevrelenmesine yönelik faaliyetlerinin kuzey-kuzeybatı sektörünün inşası,
- Karadeniz’de Türkiye’nin etkinliğinin azaltılması ve
- Balkanlarda bir güç merkezi tesis edilmesi maksatlarına yönelik Balkan inisiyatifini de gündeminin üst sıralarına taşıyacağı anlaşılıyor.
Mevcut durum Yunanistan’ın tahriklerine kapılmadan, uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarımızın yine uluslararası hukuka uygun olarak korunmasını, bu bağlamda uluslararası hukukun ve diplomasinin büyük bir maharetle kullanılmasını, konunun iç politika malzemesi yapılmamasını gerektiriyor.
¹https://www.haberturk.com/abd-kongresi-nden-yunanistan-basbakani-na-buyuk-jest-3423744
³https://t24.com.tr/yazarlar/stelyo-berberakis/mitsotakis-ve-nato,35355
⁴https://t24.com.tr/yazarlar/stelyo-berberakis/mitsotakis-ve-nato,35355
11https://www.ensonhaber.com/gundem/yunanistandan-turkiyeye-karsi-16-haritali-kampanya
13https://tr.euronews.com/2022/06/10/micotakis-yunanistan-bat-balkanlara-dinamik-bir-donus-yap-yor
Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.
