Denizde komuta kontrol felsefesine bir dokunuş (2)

Sinan Topuz

sinantopuz@marinedealnews.com
Sinan Topuz
Komuta kontrol sistemlerinin etkinliği şüphesiz komutanlık makamının ve otoritesinin nasıl kullanıldığı ile de çok yakından ilgilidir. Komutanlar otoritesini iki kaynaktan alır. Bunlar kendisine görevi nedeni ile verilen resmi ve yaşamı boyunca kazandığı şahsi otoritedir. Resmi otoritenin kaynağı kanun ve yönergelerdir. Şahsi otoritedeki etki ve karizma da tecrübe, şöhret, karakter ve kişisel örnek olmaktan gelir.
Denizde bilgi için yapılan mücadelenin bir de taarruzi tarafı vardır. O da rakibin karar çevrimi uygulamasına mani olmaya çalışmaktadır. Aldatma, gizlenme veya elektronik harp vasıtası ile olabilir. Dolayısı ile her iki tarafın karar çevrimi birbirinin içine geçer.Elektronik harbin etkilerinin Ukrayna’da, kendi değimleri ile Ukrayna ordusunu taş devrine döndürmesi ile inisiyatifin önemi bir kez daha ortaya çıktı. Dünyanın her yerinde savaş tarihi boyunca, ast komutanlar yetki verilmemesinden, üst komutanlar ise astların gereksiz yere emir beklemesinden şikayet etti. Bugün tek fark, meşhur deyimle, zamanın ruhu birliklerin daha yakından kontrol ve koordinesini dikte etmektedir. Diğer taraftan günümüzün elektronik harp ortamı, “distributed lethality” gibi kavramları denizdeki komutanların inisiyatif sahibi olarak yetiştirilmelerini zorunlu kılmaktadır. Komuta kontrol sistemi güvenlikli olmalıdır. Güvenlik sadece yüksek seviye kripto değil, aynı zamanda müdahalelere karşı dayanıklılık ve süratle yeniden faaliyete geçme yeteneğidir.

Sistemin temeli eğitimli insandır. Bir birimin diğerine bilgi ve emir aktarması bazen işe yarar ama asla yeterli değildir. Komutanlar sistemin üzerinde değil tam da ortasında olmalıdır.
Askeri harekâtlarda birkaç prensip karar verme sürecindeki geçerliliğini korumaktadır. Savaş, karşılıklı çıkarların çatışması olduğu için tek tarafın aldığı kararların etkisi sınırlıdır. Düşman hesaba katılmalıdır. Karşı taraf da aynı şeyi yapmaya çalışmaktadır. Kim daha süratli ve makul karar verirse çok önemli avantaj kazanır. Askeri problemler matematik hesaplamadan daha fazlasını içerir. Komuta kontrol sistemi de asla bilgisayar, radar gibi cihazlardan oluşmaz. Çözümlerinin merkezinde hep insan vardır. Örneğin II. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın İngiltere’ye hava saldırılarında İngiliz uçaklarını başarılı kılan radarları değildi. Alman radarları zaten İngiliz radarlarından üstündü. İngilizleri üstün yapan bilginin dağıtılması ve uçaklara emir olarak gönderilebilme organizasyonuydu. Komuta kontrol sisteminin merkezi insandır ve işletilmesi için oluşturulan komuta kontrol organizasyonudur.

Tüm savaşlarda taraflar için bilinmezlikler vardır. Harp terminolojisinde savaşın belirsizliği (Fog of war) olarak da adlandırılır. Harp sanatında bilinmezlik, bildiğimiz ile bilmek istediklerimiz arasındaki farktır. Rakip ve niyetleri hakkında bilinmezler, çevre şartları hakkında bilinmezler hatta kendi kuvvetlerimiz hakkında bilinmezler de vardır. Bilinmezlikler mümkün olduğu kadar bilgi toplayarak azaltılmaya çalışılır. Harbin doğası mutlak kesinliği elde etmeyi imkânsız yapar. Toplanan bilgiler komutanın bilinmezlerini azaltır ama hiçbir zaman yok etmez. Bazen bilgi peşinde koşmak komutanları durum hakkında daha az bilgi sahibi olmasına neden olabilir. Clausewitz’in dediği ve odama da astığım sözü, “Savaş sırasında elde edilen bilgilerin büyük kısmı birbiri ile çelişir, daha büyük bir oranda bilgi yanlıştır, daha da büyük oranda bilgi ise belirsizdir.” Eğer bilgi doğru birleştirilmez ve idare edilmez ise Komutan sensör ve kaynaklardan gelen bilgiler içinde kaybolabilir. Belirsizlik girdi yapılan “data”nın artması ile azalmaz. Data analiz edilmelidir. Maksat hiçbir zaman daha çok bilgi toplanması değil, görevin yapılabilmesini sağlayacak bilginin toplanmasıdır. Kullanıma sunulan bilgi ihtiyaca yönelik olmalıdır. Diğer taraftan rakiplerin her geçen gün gelişmesi bizi daha fazla bilgiyi komuta kontrol sistemleri içine dahil etmeye zorlamaktadır. Modern komuta sistemlerinde hedef daha fazla bilginin sisteme dahil edilmesi ve füzyon oluşturulmasıdır.

Adı çok duyulan ortak resim (Common Operational Picture), herkes aynı bilgiye erişebilecek manasında değil, herkes aynı detayı, kullanabilecek 2 manasındadır. Bilgi farklı katmanlarda ve farklı biçimde sergilenebilir. Taktik komutan bilginin kendisine yetecek kısmına erişirken, stratejik komutanlık bütün resmi görmek isteyecektir. Buradaki sorun, ortak iletişim protokollerinin, veri tabanının ve bilgi gösterim elemanlarının kullanılmasıdır. Hangi bilginin taktik, hangisinin stratejik olduğuna masa başında yapılan tahminlerle karar verilemez. stratejik komutan bir taktik detayı bilmek istiyorsa anında ulaşabilmelidir veya taktik birliğe gerektiğinde erişim imkanı sağlanmalıdır. Bir hava erken ihbar uçağının konumu stratejik olabilir. Mahalli hava savunma komutanını da hiç ilgilendirmeyebilir. Ama o uçak alçalmak zorunda kalıp o mahalli komutanın sahasına girmek zorunda kalırsa sonuna kadar taktik bir sorun haline gelir. Tam tersi de olabilir. Çok küçük gözüken bir operasyonun stratejik sonuçları olabilir. 3
Bilgi toplamanın ilk basamağı, onu oluşturan yapı taşlarının anlaşılmasıdır. Data bilgisayarlar arasındaki bitler ve baytlar, telefondan, telsizden belgegeçerden verilen bir bilgi veya video olabilir. Denizde savaşanların gözlemleri, gazete haberleri “data” olabilir ve hatta olmalıdır. Hedefinden dönen bir radar dalgası da sualtındaki bir balinadan dönen ses yansıması da “data” olabilir. Modern harbin bilgi ihtiyacı her gün katlanarak artmaktadır.
Tüm bu ham bilginin anlam kazanabilmesi için kullanacak insanlara anlamlı hale getirilmesi zorunluluğu vardır. Sorun sadece bilginin toplanması değildir. Ortak resme aynı bilginin birkaç defa farklı birliklerden gönderilmesi, mutlaka bildirilmesi, kullanıcıların akan bilgi ile doyuma ulaşmaması için filtrelenmesi baş edilmesi gereken sorunlardan sadece birkaçıdır.

Anlama, olaylar sonucu ortaya çıkan durumsal farkındalığı sağlar ve düşmanın gelecek için hareketlerinin tahminine yardımcı olur. Anlama, karar verilmesini sağlar. Diğer taraftan önceden belirlenemeyen etkiler bilgi toplanmasını ve karar verilmesini veya kararın şeklini etkiler.
Modern savaş tüm bu işlemelerin otomatik yapılmasını gerekli kılmaktadır. Yapay zeka derin öğrenme (Artifical Intelligence/Deep Learning) ile önerilerde bulunabilir. Taktik durumun taraflara sağladığı avantaj dezavantajlar hakkında bilgi verebilir. Taktiksel tavsiyeler IBM Watson’ın satranç sisteminde olduğu gibi kendi kendine öğrenen sistemler olarak karşımıza çıkabilecektir. Şüphesiz öldürme yeteneği asla bir makineye tamamen teslim edilemeyecek kadar önemli bir fonksiyondur. Dolayısı ile nihai karar komutandadır. Sistemler yardımcı, karar destek sistemleridir. C4I sistemleri karar vericilere harekâtın temposu ile uyumlu süratte hizmet etmelidir.

Süratle değişen ortama uyum sağlayabilecek şekilde yeniden görevler, sensör, silah, yeni bir çevrim, platform tanımlanabilmelidir. Esnek olmalıdır. Esneklik sistem dizaynı, ticari ürün kullanılması, taşınabilir olması gibi özelliklerle sağlanabilir. Birlikte çalışabilirlik ortak altyapı ile sağlanır. MilSOFT’un kullandığı dünya standardı haline gelen Açık Mimari ve Data Distribution System (DDS) bunun en güzel örneğidir.
‘’Yarının savaşlarını yazılımlar mı kazanacak?’’ diye sorular ortaya atılırken, duayenler birçok faktör hatırlattı. Benimse son olarak hararetle söyleyeceğim şey, yazılımların bel kemiğini oluşturduğu C4ISR sistemlerinin savaşların kaderini belirleyeceğidir. Yükselen insansız araçlar dalgasına ve C4ISR sistemleri ile ilişkilerine dokunmadık üstelik…

2 Kullanılabilme, kullanıcının kendi iradesi ile vereceği örneğin bilmesi gereken prensibi ile sınırlanabilir. Burada kastedilen bilginin erişilebilir olmasıdır.
3 Stratejik resme baktığında bir yüzbaşı bir değerlendirme yaparken, bir oramiral çok daha farklı bir değerlendirme yapabilir.

ETİKETLER:
Bunu Paylaşın
sinantopuz@marinedealnews.com