1-ABD’de başlayıp, daha sonra da Avrupa’ya sıçrayan küresel krizde size göre en kötüyü gördük mü? Yaşanan küresel kredi krizinin, dünya ekonomisinde reel sektöre etkileri nasıl olacak? Uluslararası ticaret nasıl etkilenecek?
ABD’de başlayıp Avrupa’ya sıçrayan kriz ABD’de hafifçe yavaşladı, ama Avrupa’da yeni yeni güçleniyor. Asya da durgunlaşmaya başladı. Gelişen ülkeler de yeni yeni krizden etkileniyor. Dolayısıyla küresel kriz henüz hız kesmedi, demek mümkün. Finans kesimleri yavaş yavaş toparlar gözükse de reel tarafta etki henüz güçlü. Reel sektör birçok ülkede durgunlaşacak, ama ABD 2008’in birinci ve ikinci çeyreklerinde pozitif büyüdü, üçüncü çeyrekte sıfırın hafifçe altında problemli, dördüncü çeyrekte ise çok negatif reel büyüme yaşayacak. İyimser senaryoda ABD 2009 yılının ikinci yarısından itibaren büyümeye geçer. İhracat zorlaşacağı gibi ithalat da duracağından uluslararası ticaret hacmi de daralacak. Denizcilik sektörü de bu krizden etkilenecektir diye düşünmek gerek, zaten navlunlar düştü.
2-Krizin Türkiye’ye yansımaları hangi şiddette olacak? En fazla hangi sektörler etkilenecek? Hükümet krizin şiddetini azaltmak için ne gibi önlemler almalı?
Türkiye’de hem iç talep hem de dış talep daralacağı için motor sektörler zaten zor durumda. Tekstil yapısal bir sorunla zaten daralıyordu. Daha da daralacak. Otomotiv en az altı ay iç ve dış piyasada sorunlu olacak. Elektronik, demir çelik, beyaz eşya ve makine gibi sanayi sektörlerine talep de azalacak. Büyümeyi yakalamışken krizden etkilenen inşaat sektörü de başlanmış üretimi bir şekilde devam ettirmek zorunda. Herhalde fiyatlar düşecek. Turizm sektörü tüm sorunlara rağmen, TL’nin değer kaybından da faydalanarak ayakta kalacaktır. Hükümet yılın başından beri frenlediği yatırım harcamalarını devreye soksa iyi olur. Enerji projeleri üretilmeli ve yabancı kaynaklar bir an önce ülkeye sokulmalı. Merkez Bankası’nın politikaları da desteklenmeli. İçerde bölünme, muhalefet ile hükümet arasındaki kavga da bir an evvel sona ermeli.
3-Dolardaki yükselişin sürmesini bekliyor musunuz? Kur 2 YTL’ye çıkar mı?
Doların yükselişinin zamanla yavaşlayacağı ve tersine döneceği kesin de bunun ne zaman olacağı bilinmez. Aslında Türkiye’de 1994 ve 2001 yıllarındaki gibi döviz kaynaklı bir çöküş beklenmiyor. Yabancı çıkışı son günlerde hızlandı. Merkez Bankası da kısmi müdahaleye karar verdi. Faiz de yükseldi. Kur konusunda tahmin yapmak zor, ama düşündüğümüz gibi şimdi geçmişe göre yere daha sağlam basıyorsak, 2 YTL olmaması gerek.
Küresel mali kriz dünyayı kasıp kavururken, krizin etkileri Türkiye kıyılarına da vurdu. Yaşanan krizden uluslararası denizcilik sektörü nasıl etkilenecek? Dolardaki yükseliş sürecek mi? Krizden en çok hangi sektörler etkilenecek? Bu soruların cevabını Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Gökçe, MarineDeal okurları için yanıtladı…
4-Global piyasalarda yaşanan krizin denizcilik sektörüne etkileri nedir? Sektörün aktörlerine, yaşanan krizi en az zararla atlatabilmeleri için bir ekonomist olarak neler öneriyorsunuz?
Mümkün olduğu kadar borçtan uzak durmalıyız, çünkü hem iş hacmi daralacak hem de düşmekte olan navlunlar daralan uluslararası ticaret hacmiyle daha da daralacak. Ancak şu da bir gerçek ki durgunlukta gemi fiyatları düşer, bu nedenle denizcilikte, kaynağı olanlar dünya durgunken yatırım yapar.
5- Sektöre verilen kredi miktarlarında bir azalma bekliyor musunuz? Daha önce verilen kredilerde bir erken geri çağırma söz konusu olur mu?
Unutulmamalı ki finans kesimi, kredi vermezse kâr edemez. Bu nedenle kredi geri çağırmak onların da işine gelmez. Bazı likidite sorunu yaşayan banka ve diğer mali kurumlar tersine davransa da akıllı bankacı bu tür durumlarda müşterisine sıkı sıkı sarılmalıdır. Bu nedenle kredi daralması ve ciddi likidite sorunu beklemiyorum. Yeni krediler pahalılaşır ve zorlaşır, ama eskileri geri çağırmak daha zor. Yabancı çıkışı durduktan sonra normale döneriz.
