Pi­ya­sa­lar­da tan­si­yon 2008’de de düş­me­ye­cek

2007 glo­bal pi­ya­sa­lar­da dal­ga­lan­ma­la­r›n s›k ya­flan­d›­ğ› bir y›l ol­du. Özel­lik­le, 23 Tem­muz’da bafl­la­yan ve ABD’de alt ge­lir gru­bu­na ve­ri­len mort­ga­ge kre­di­le­ri­nin ge­ri dö­nüfl so­run­la­r›n­dan kay­nak­la­nan kri­zin et­ki­le­ri hâ­lâ de­vam edi­yor. Al­man ban­ka­c›­l›k de­vi De­utsc­he­bank’›n ha­z›r­la­d›­ğ› bir ra­por, söz ko­nu­su kri­zin fa­tu­ra­s›­n›n ne ka­dar ağ›r ol­du­ğu­nu göz­ler önü­ne se­ri­yor. Ra­po­ra gö­re, Av­ru­pa ve ABD’de fa­ali­yet gös­te­ren 28 dev fi­nans ku­ru­mu, mort­ga­ge kri­zin­den tam 391 mil­yar do­lar za­rar et­ti. Bir­çok bü­yük fi­nans ku­ru­lu­flu­nun CEO’su bu za­rar­lar­dan do­la­y› is­ti­fa et­mek zo­run­da kal­d›. An­cak ya­fla­nan bü­tün bu dal­ga­lan­ma­lar bi­le 2007’de ge­lifl­mek­te olan pi­ya­sa­la­ra ya­ban­c› ser­ma­ye ak›­fl›­na en­gel ola­ma­d›. Hat­ta bir ad›m da­ha ile­ri gi­di­le­rek, ge­lifl­mek­te olan ül­ke­ler ne­re­dey­se gü­ven­li bi­rer li­man ad­de­dil­di.

İMKB yüzde 40 değerlendi
Ge­lifl­mek­te olan ül­ke­le­re do­ğan bu ta­lep­ten ‹s­tan­bul Men­kul K›y­met­ler Bor­sa­s› (‹MKB) da na­si­bi­ni al­d›. 15 Ekim’de 58 864 pu­ana ka­dar yük­se­le­rek ta­ri­hi zir­ve­si­ne ç›­kan ‹MKB’nin de­ğe­ri, 2007 y›­l› ba­fl›n­da­ki de­ğe­ri­nin yüz­de 40 üze­ri­ne ç›k­t›. ‹MKB’de ya­fla­nan bu ral­li­de, dün­ya ge­ne­lin­de­ki li­ki­di­te bol­lu­ğu­nun bü­yük kat­k›­s› ol­du. Oy­sa­ki y›l için­de ge­nel se­çim ve cum­hur­bafl­kan­l›­ğ› se­çi­mi gi­bi si­ya­si be­lir­siz­lik­le­rin ya­flan­ma­s› 2007’nin tan­si­yo­nu­nu bir hay­li ar­t›r­m›fl­t›. An­cak si­ya­si be­lir­siz­lik­ler, pi­ya­sa­la­r› çok faz­la et­ki­le­me­den at­la­t›l­d›. Bu da pi­ya­sa­lar aç›­s›n­dan bü­yük flans ol­du. Ay­r›­ca hü­kü­me­tin eko­no­mi po­li­ti­ka­la­r›­n›n sür­dü­rü­le­bi­lir­li­ği hu­su­sun­da olu­flan iyim­ser ha­va pi­ya­sa­la­ra olum­lu bir fle­kil­de yan­s›­d›.

Türkiye daha az etkilenecek
Öte yan­dan geç­ti­ği­miz y›l ABD’de ya­fla­nan mort­ga­ge kri­zi Tür­ki­ye’yi da­ha çok ma­li pi­ya­sa­lar aç›­s›n­dan et­ki­le­di. Özel­lik­le ABD’de ya­fla­nan kre­di kri­zi­nin Av­ru­pa ban­ka­la­r›­na da yan­s›­ma­s›, tüm dün­ya­da li­ki­di­te so­ru­nu­na ne­den ol­du. Kri­zin uzun va­de­li et­ki­si­nin ise glo­bal bü­yü­me yö­nün­de ola­ca­ğ› ve bü­yü­me­yi afla­ğ› çe­ke­ce­ği ön­gö­rü­lü­yor. Yi­ne de re­ses­yon­dan bah­set­mek el­de­ki ve­ri­ler ›fl›­ğ›n­da pek müm­kün gö­rün­mü­yor. Glo­bal bü­yü­me­de ya­fla­na­cak bir ya­vafl­la­ma Tür­ki­ye’yi et­ki­le­ye­cek ol­sa da bu, di­ğer ül­ke­ler­de­ki ka­dar çok ol­ma­ya­cak. El­bet­te bu çer­çe­ve­de Mer­kez Ban­ka­s›’n›n fa­iz in­di­rim­le­ri­ni sür­dür­me­si bir hay­li önem­li.

Kriz, 2008 baharına kadar sürer
Öte yan­dan ABD’de mort­ga­ge pi­ya­sa­s› kay­nak­l› so­run­lar he­nüz tam at­la­t›l­m›fl gö­rün­mü­yor. As­l›n­da ola­y›n bü­yük­lü­ğü bi­le tam ola­rak kes­ti­ri­le­mi­yor. Bu enst­rü­man­la­r›n han­gi fon­la­r›n için­de ne bü­yük­lük­te ve de­ğer­lik­te ol­du­ğu flu an bir mu­am­ma. Bu da za­ra­r›n bo­yu­tu­nu an­la­ya­bil­me­yi zor­lafl­t›­r›­yor. Pi­ya­sa­lar­da­ki ge­nel bek­len­ti ise kri­zin 2008 ba­ha­r›­na ka­dar de­vam ede­ce­ği yö­nün­de. Tür­ki­ye, olum­lu yak­la­fl›­m› sa­ye­sin­de bu kri­zi yu­mu­flak bir inifl­le kar­fl›­la­sa da ay­n› fle­yi ABD ad›­na söy­le­mek bir hay­li zor. ABD için söy­le­ne­cek as­l›n­da tek fley var, o da ko­nut sek­tö­rü­nün Ame­ri­kan eko­no­mi­si üze­rin­de­ki et­ki­si ne­de­niy­le ABD Mer­kez
Ban­ka­s› FED’in bu ko­nu üze­rin­de da­ha çok ka­fa pat­lat­mak zo­run­da ka­la­ca­ğ›. Ta­bii bu nok­ta­da re­el eko­no­mi­de­ki ola­s› bir dur­gun­lu­ğu ön­le­me ad›­na FED’in elin­de­ki ye­gâ­ne enst­rü­ma­n›, gös­ter­ge fa­iz­le­ri­ni kul­la­na­bi­le­ce­ği ön­gö­rü­lü­yor. Bu da do­lay­l› ola­rak pi­ya­sa­m›­z› olum­lu et­ki­le­ye­bi­le­cek bir ge­lifl­me.

Borsa yeni rekorlar kıracak
2008, ge­lifl­mek­te olan ül­ke­le­re pa­ra gi­ri­fli­nin sü­re­ce­ği bir y›l ola­cak. Do­la­y›­s›y­la da re­kor se­vi­ye­le­ri­ne ya­k›n ifl­lem gö­ren ‹MKB’nin, 2008’de ye­ni zir­ve­le­ri zor­la­ma­s› bek­le­ni­yor. An­cak 2008, ön­ce­ki y›l­la­ra gö­re dal­ga­lan­ma­n›n da­ha s›k ya­fla­na­ca­ğ› bir y›l ola­cak. Üs­te­lik bu y›l pi­ya­sa­la­r›n önün­de bir­ta­k›m risk­ler de söz ko­nu­su. Bu risk­le­rin ba­fl›n­da da, “do­la­r›n dü­flük sey­ri ne­de­niy­le al­t›n ve pet­rol fi­yat­la­r›n­da­ki sert yük­se­lifl­le­rin, dü­zelt­me­le­rin ge­cik­me­si du­ru­mun­da, eko­no­mi­ye ve­re­ce­ği za­rar” ge­li­yor. Do­la­y›­s›y­la pet­rol ve al­t›n it­ha­lat­ç›­s› olan ül­ke­miz fi­yat ar­t›fl­la­r›­na bağ­l› enf­las­yon ve ca­ri aç›k ar­t›­fl›y­la kar­fl› kar­fl›­ya ka­la­cak. Öte yan­dan fa­iz d›­fl› faz­la he­de­fi­nin yüz­de 6,5’ten yüz­de 5,5’e in­di­ril­me­si eko­no­mi po­li­ti­ka­la­r›n­da gev­fle­me ola­ca­ğ›­n›n sin­yal­le­ri­ni ve­ri­yor. Mer­kez Ban­ka­s› bu nok­ta­da, dö­viz ku­ru­nun dü­flük­lü­ğün­den dert ya­n›p fa­iz in­di­ri­mi bek­le­yen pi­ya­sa­lar ile enf­las­yon ara­s›n­da ka­rar ver­mek­te zor­la­na­cak gi­bi gö­rü­nü­yor. Enf­las­yo­nun sür­dü­rü­le­bi­lir­li­ği­nin gö­rül­me­si, her ne ka­dar Mer­kez Ban­ka­s› fi­yat is­tik­ra­r›­n›n he­nüz ta­ma­men sağ­la­na­ma­d›­ğ›­n› dü­flün­dür­se de, fa­iz in­di­ri­mi bek­len­ti­le­ri­ni ar­t›­ra­cak.

Kırılganlık arttı
Son y›l­lar­da dün­ya­da­ki li­ki­di­te pi­ya­sa­la­r› ba­zen ça­bu­cak iyim­ser­li­ğe ka­p›l­ma­m›­za yol aç›­yor, ama ay­n› za­man­da her fley çok da ça­buk te­pe­tak­lak olu­yor. Bir bafl­ka ifa­dey­le pi­ya­sa­la­r›n k›­r›l­gan­l›­ğ› ve oy­nak­l›­ğ› çok h›z­l› bir fle­kil­de sey­re­di­yor. Bu nok­ta­da ya­t›­r›m­c›­la­ra, bor­sa aç›­s›n­dan k›­sa va­de­li dü­flün­me­me­le­ri ve uzun so­luk­lu ya­t›­r›m­lar­dan da­ha ka­zanç­l› ç›­ka­cak­la­r› sa­l›k ve­ri­le­bi­lir. Ay­r›­ca ya­t›­r›m­c›­la­ra, dün­ya pi­ya­sa­la­r›y­la ko­or­di­ne­li ha­re­ket eden pi­ya­sa­m›­z›n ar­t›k da­ha kar­ma­fl›k bir gö­rü­nüm arz et­ti­ği­ni ve dün­ya­da­ki ge­lifl­me­le­ri mut­la­ka ta­kip et­me­le­ri ge­rek­ti­ği­ni, do­la­y›­s›y­la bu pers­pek­tif­le ya­t›­r›m­la­r›­na yön ver­me­le­ri­nin da­ha gü­ven­li ola­ca­ğ›­n› ha­t›r­lat­mak ge­rek.

Dolar 2008’de toparlanacak
2007, do­lar için tam an­la­m›y­la kâ­bus gi­bi bir y›l ol­du. Tüm dün­ya pa­ra bi­rim­le­ri kar­fl›­s›n­da ke­li­me­nin tam an­la­m›y­la eri­yen do­lar, YTL kar­fl›­s›n­da da 1,16 YTL’ye ka­dar dü­fle­rek, “1 do­lar, 1 YTL olur mu?” so­ru­su­nu ak›l­la­ra ge­tir­di. An­cak ana­list­ler, 2008’in kur­da bi­raz to­par­lan­ma­n›n ya­fla­na­ca­ğ› bir y›l ola­ca­ğ›­n› söy­lü­yor. El­bet­te bu nok­ta­da Mer­kez Ban­ka­s›’n›n fa­iz oran­la­r› kri­tik bir rol oy­na­ya­cak.