21 yıl önce özelleştirme kapsamına alınan PETKİM’in, özelleştirilmesi tam bir yılan hikâyesine döndü. Tam da
bu kez oldu derken, önce ihalede en yüksek teklifi veren konsorsiyumun ana ortağı Troyka Dialog’un Ermeni asıllı sahibinin diasporayla bağlantısı ortaya çıktı ve ihale ikinci sıradaki Azeri konsorsiyuma verildi. PETKİM’in bu konsorsiyuma 2008’in ilk çeyreğinde devrinin tamamlanması beklenirken sahneye tekrar Petrol-İş Sendikası çıktı. Gelin isterseniz adı “Lanetli Şirket”e çıkan PETKİM’deki son gelişmelere beraber göz atalım.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, PETKİM’in yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin satışının yürütmesini durdurdu. Özelleştirmesi yılan hikâyesine dönen PETKİM’de son karar bir kez daha davayı esastan görüşeceksolan Danıştay 13. Dairesi’ne kaldı
“Kamu yararı bulunmuyor”
Davacı Petrol-İş Sendika-sı’nın itirazı üzerine dava dosyaları Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na geldi. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, itirazları karara bağlayıp kabul etti. Ardından da “PETKİM’in yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin satış yöntemiyle özelleştirilmesine ve satışın blok satış yoluyla gerçekleştirilmesine ilişkin 8 Şubat 2007 tarihli Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) kararı ile kamu hissesinin blok satılmak suretiyle ihaleye çıkarılmasına ilişkin Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) ‘ihale oluru’nun ve ihale şartnamesinin’’ yürütmesini 14’e karşı 15 üyenin oyuyla durdurdu. Kurulun yürütmeyi durdurma kararını, PETKİM’in 51’lik hissesinin özelleştirilmesinde ‘‘kamu yararı bulunmadığı’’ gerekçesiyle verdiği öğrenildi. Bu karardan sonra Danıştay 13. Dairesi, davaları esastan karara bağlayacak. Petrol-İş Sendikası, PETKİM’in Socar-Turcas-Injaz Ortak Girişim grubuna satışına ilişkin kararın iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle de Danıştay’da dava açmıştı
İhale süreci nasıl gelişti
PETKİM hisselerinin yüzde 51 oranındaki kamu hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilme ihalesi, 5 Temmuz 2007 tarihinde gerçekleştirilmiş, açık artırma sonucunda ihalede en yüksek teklifi 2 milyar 50 milyon dolar ile Rus-Kazak ortaklığı, Trans Central Asia Petrochemical Holding Ortak Girişim Grubu (OGG) vermişti.
İhalede, ikinci en yüksek teklif ise 2 milyar 40 milyon dolar ile Azeri konsorsiyum, Socar-Turcas-Injaz OGG tarafından verilmişti. Ancak en yüksek teklifi veren konsorsiyumun ana ortağı Troyka Dialog’un Ermeni asıllı sahibinin diaspora ile bağlantısı ortaya çıkınca, ihale ikinci sıradaki Azeri konsorsiyuma geçmişti.
İhalenin Rekabet Kurulu ve Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun onayının ardından Petrol-İş Sendikası, PETKİM ihalesini kazanan Azeri konsorsiyumda yer alan Turcas’ın kamu ihalelerinden bir yıl süreyle yasaklı olması gerekçesiyle, ÖYK kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle Danıştay’a dava açtı.
Ancak Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, sendikanın iddia ettiği kamu ihalelerinden yasaklanmış olma durumunun kendilerini bağlamadığını belirterek, Özelleştirme İdaresi’nin hem satış, hem de danışmanlık ihalelerinin Kamu İhale Yasası’na tabi olmadığını açıklamıştı.
Özelleştirme İdaresi, PETKİM’in satılmasına karar verilen Socar-Turcas-Injaz OGG’nin yapısı incelediğinde, ortak girişim grubunun Socar Turcas Enerji A.Ş ve Injaz Projects Company Limited adlı şirketlerden oluştuğu, bu şirketlerin de kamu ihalelerine engel durumlarının bulunmadığını bildirmişti.
3700 kişi çalışıyor
Öte yandan, PETKİM’in net satışları 2005 yılında 1 milyar dolar iken, 2006’da 1,5 milyar doları aştı. Önceki yıl 73 milyon dolar zarar eden şirket, geçen yıl 41 milyon dolar kar etti. İşletmede 3 bin 700 kişi istihdam ediliyor ve pazar payı da yüzde 27 düzeyinde bulunuyor.
PETKİM’in özelleştirme ihalesinde, yatırım ve kapasite şartı bulunuyor, istihdam şartı ise bulunmuyor. PETKİM’in özelleştirme süreci devam ederken, devrin en geç 2008 yılının ilk çeyreğinde yapılması planlanıyor.
21 yıldır özelleştirme kapsamında
6 Haziran 1963’te 250 milyon lira sermayeyle TPAO ve Emekli Sandığı ortaklığı olarak kurulan PETKİM, 1987’de özelleştirme kapsamına alındı. 1990 yılında hisselerinin yüzde 1.55’i halka arz edilen şirketin Yarımca Kompleksi 2001 yılında 60 milyon dolara Tüpraş’a satıldı. PETKİM’in blok satış süreci ise 20 Ocak 2003 tarihinde yayımlanan ilan ile başladı. Son teklif verme tarihi olan 2 Nisan 2003’te 5 yatırımcıdan teklif geldi. Chemorbis Ortak Girişim Grubu ihale öncesinde katılmayacağını açıkladı.
6 Haziran 2003’te yapılan ihaleye katılan üç gruptan Vakıfbank ve Zorlu – Konukoğlu ortaklığı erken çekilince 605 milyon dolarla en yüksek teklifi veren Rumeli Holding’e ait Standart Kimya ihaleden galip çıktı. Ancak ihaleyi kazanan Rumeli Holding, ÇEAŞ ve Kepez imtiyaz sözleşmelerinin feshi ve İmar Bankası’nın bankacılık yapma yetkisinin iptalinin ardından yaşanan gelişmeler nedeniyle Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından verilen süre içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmedi ve ihale iptal edildi.
İkinci ihaleye teklif gelmedi
PETKİM’in yüzde 88.86’sının blok satış yöntemiyle özelleştirilmesi amacıyla 26 Ağustos 2003’te yeniden ihaleye çıkıldı. İkinci ihalede teklif verme süresi 18 Kasım olarak belirlendi ancak daha sonra bu süre 30 Ocak 2003’e uzatıldı. İhale için 8 firma şartname almasına rağmen 30 Ocak 2004’e kadar yalnızca Akdeniz Ortak Girişim Grubu’ndan teklif geldi. Özelleştirme İdaresi, tek teklif geldiği için ihaleyi iptal ederken grubun teklif zarfını da açmadan iade etti. Blok satış gerçekleşmeyince Temmuz 2004’te PETKİM’in ikincil halka arzına karar verildi ve Nisan 2005’te ek satış hakkı da kullanılarak şirketin yüzde 34.5’i 287.7 milyon dolara halka arz edildi.
