Dalış Yapabilen Kamikaze İnsansız Deniz Aracı: ÇAKA

HAVELSAN’ın geliştirdiği kamikaze dalış yapabilen insansız deniz aracı ÇAKA DAY-KİDA (Dalış Yapabilen Kamikaze İnsansız Deniz Aracı), IDEF’23 Savunma Fuarı’nda tanıtıldı. İsmini, Türk tarihinin ilk amirali olarak kabul edilen Çaka Bey’den alan ÇAKA hem sualtında hem suüstünde faaliyet gösterebilme özelliğiyle fuarın gözde ürünlerinden biri oldu. Havelsan Komuta Kontrol Sistemleri Programlar Direktörlüğü Proje Yöneticisi Orhan Yurt ve Havelsan Alan Uzmanı Göker Oral ÇAKA DAY-KİDA hakkında MarineDeal News’ün sorularını yanıtladı

ÇAKA DAY-KİDA’yı tanıtabilir misiniz? Genel olarak kabiliyetlerinden bahseder misiniz?

Orhan Yurt: Çaka adını verdiğimiz DAY-KİDA konseptimiz dalış yapabilen kamikaze insansız deniz aracı olarak geçiyor. İsmini Çaka Bey’den alarak ÇAKA DAY-KİDA koyduk. Konsept olarak şöyle bir şey düşünüyoruz: Suüstünde 70 artı knot gibi yüksek süratle intikal edebilen aynı zamanda 10 metreye kadar dalış yapabilen bir sistem. İçerik olarak bakıldığında sistemin 400 kilometreye kadar bir menzili olacak hem RF (radyo frekansı) hem de uydu üzerinden kontrol edilebilecek kendi otonom seyir sistemleri olacak, kendi otonomu olarak hücum edebilecek, hedefi optik olarak test edilip optik olarak da hedefe angaje olabilecek.

Hedefi tespit etme süresi ile ilgili öne çıkan değerleri var mı?

Yurt: Biz DAY-KİDA’yı Havelsan içindeki tüm dijital birlikler içerisinde tutuyoruz. Bu da şu demek, DAY-KİDA tüm ADVENT ağı içerisinde görev yapabilecek. Yani ADVENT içerisinden kumanda edilerek havadaki bir İHA üzerinden siz DAY-KİDA’ları yönetebileceksiniz. Yani operatördeki bir İHA üzerinden veya kendi gemisi üzerinden sisteme kumanda edebilecek. Üstündeki kameralarla elde etmiş olduğu görüntüleri karargâha aktarabilecek, aynı zamanda karargâhtan aldığı emirleri de direkt otomatik olarak uygulamaya başlayabilecek.

Diğer unsurlarla entegre olabiliyor mu?

Yurt: Evet, diğerleriyle entegre olabilen bir sistem. Sancar’la İHA’yla Suüstü platformlarla karada bulunan karargâhla veya mobil sistemlerle entegre olabilen bir sistemimiz olabilecek. En büyük özelliklerini söyleyecek olursak da ilk olarak dijital büyükler içerisinde yer aldığı için diğer sistemlerle entegre olabilmesi. İkinci olarak suüstünde kullandığı sürat 70 knot artı. En sürpriz etkisi de dalış yapabiliyor olması. 10 metreye kadar dalabilen bir sistem olacak. Sualtındaki sürati suüstündeki kadar yüksek olmayacak ama önemli olan oradaki sürpriz etkisini yaratabiliyor olması.

Sürpriz etkileri açıklar mısınız?

Göker Oral: Sürpriz etkisini şöyle açıklayalım. Örneğin; kıyı şeridini, düşmanın müdahalesinden korumak istiyorsunuz. Bunun gidip denizin yakınında bir bölgede 5 metre derinlikte oturduğunu düşünün. O stand-by’da bekleyebilecek. Siz ona “şu kadar süre sonra satha çık” dediğinizde oradan çıkabilecek ya da dalmış durumda, bir limanın yakınına kadar ilerleyip orada satha çıkıp limana çok yüksek süratle girip tespit ettiği hedeflere hücum geliştirebilecek.

Peki Çaka’yı sürü halinde belirlenen hedefe gönderebilir miyiz?

Oral: Evet, hem sürü olarak hem grup olarak kullanabileceksiniz.

Sürü hâlinde giderken sürü içinde bir lidere ihtiyacı var mı yoksa sadece komuta merkezinden talimat yeterli mi?

Oral: Normalde ana hedefi tabii ki komuta merkezi belirler. Mesela bunlardan 10’lu veya 5’li grup olduğunu düşünün bir konvoy geliyor. Buna “bir sürü şeklinde angaje ol” şeklinde bir direktif gitmesi lazım ki o görevi otonom olarak yapabiliyor olsun. Onu aldıktan sonra o temasları da tespit edilip aktarıldıktan sonra o da gerekli hareketleri düzenleyecek.

Sürü hâlindeyken, karmaşa olmaksızın birbirlerini ve verilen ortak komutu algılayabilecekler mi?

Oral: Oradaki otonom sistem bunların birbirleriyle koordineli olarak direkt bir hedefe doğru hareket etmelerini sağlayan bir yapı. Yani sürüden kastımız o ama bununla birlikte siz tek bir komuta merkezinden 5 ayrı DAY-KİDA’ya birine “sen buraya git”, öbürüne “sen buraya git şu hedefe angaje ol” şeklinde veya ikisine aynı anda farklı açılardan grup şeklinde de kontrol edebiliyor olacaksınız.

Dost unsurunu tanıyacak mı? Mesela gruplar halinde gitti, karmaşık ve çok bilinmeyenli bir ortam var. Birden fazla sürü gitti. Onun arkasında düşman unsuru varsa kendi dostunu imha ediyor mu yoksa direkt hedef mi görüyor?

Oral: Burada şöyle bir durum var. Otonom sistemlerde teknik olarak bu yapılabilir ama hedefi sistemin kendisinin en azından şu aşamada vurmasını istemiyoruz. Bu bir insan tarafından teyit edilmeli. Eğer siz kendi sistemlerinizle “bu hedeftir” deyip ona yönlenmesini istiyorsanız o otonom olarak onu gerçekleştiriyor olacak. Çünkü çok yüksek süratli bir platform ve orada hareketli bir hedefe yöneliyorsunuz. Oradan bir karşı müdahale varsa zikzak yapması lâzım, bunun sizin uzaktan o saniyeyi geciktirmeden yapmanız mümkün değil, yönetmeniz mümkün değil. Bunu ancak otonom yapabilir ama hedefin ne olacağına, nihai noktada insan olarak ben karar vermek istiyorum. Dolayısıyla eğer benim “line of sight” yani görüş hattımdaysa buna ben zaten karar veririm ama dışındaysa onun üzerindeki kameralarla bunu teyit edip yapmayı tercih ederim.

Projenin uluslararası alanda pazarlamasıyla ilgili ne gibi çalışmalar var? Sipariş var mı ya da ilgilenenler var mı?

Yurt: Biz de bunu bekliyoruz. Lansmanını ilk bu fuarda yapacağız. Oral: Tabii daha önce kendi aramızda fikir alışverişinde bulunduğumuz kişiler oldu ama yani ilk defa tanıtıyoruz. İlgiyi biz de merakla bekliyoruz, göreceğiz.

Proje ne zaman başladı, nasıl ilerledi?

Yurt: Bir ihtiyaca istinaden, dalış yapabilen yüksek hızda bir kamikazeye Rus Ukrayna Savaşı’nda kullanılan sistemlerden sonra böyle bir şeye ihtiyaç olabileceğini düşündük. Ona istinaden bir konsept çalışması ortaya koyduk. Yaklaşık olarak biz 6 ay önce bu çalışmalara başladık. Daha öncesinde de tabii başka projeler üzerinde yürüyen projelerimiz var ama DAY KİDA olarak 6 ay önce başladık. En son da patlayıcı ve güç kısmı ve diğer elektro taraflarıyla da başka firmalarla, denizcilerle de bir araya gelip çalışmaya başladık. Konsept ortaya koyduk. Bundan sonra da buradaki ilgi ve lansmandan sonrasına istinaden devam edeceğiz.

İşin ekonomik kısmına bakacak olursak bu proje için ortalama bir fiyat verilebiliyor mu?

Oral: Net bir rakam söyleyemem ama modern bir torpidodan daha tercih edilebilir. Yani bir denizaltıda yaklaşık 10-16 arasında torpido var. Torpido almak için de önce bir denizaltınız olması lâzım. Bunda öyle bir ihtiyaç yok. O (denizaltı+torpido) milyar dolar seviyesinde, bu ise kontrol sistemi ve araçlarıyla birlikte hiç alakasız bir rakam.

Diyelim ki bunu dost bir ülkeye sattık. Satmış olduğumuz ülkenin mevcut sistemleriyle entegre olabilmesi durumu nasıl?

Oral: Eğer arayüzlerini bize sunarlarsa entegre edebiliriz. Şöyle Türkiye üzerinden örnek verelim. Bizim ağ destekli yeteneğimiz var, ADVENT var. Biz bunu ADVENT ile entegre bir şekilde kullanabiliyor olacağız.

ADVENT’in yanında paket sistem olarak ihraç edilebilir o zaman bu, öyle mi?

Oral: İsterse alabilir. ADVENT üzerinden kullanmak buna ne sağlıyor? Denizdeki bir görev grubu üzerinden de komuta edebileceksiniz. Havadaki karakol uçağı üzerinden de bunu kontrol edebileceksiniz, o tür yetenekler olmuş olacak. Data link sistemler ile birlikte tek tek kullanabiliyor olacaksınız. Bir tanımlanmış deniz resmi sisteminiz bununla entegre olabiliyor olacak. Bizim “Uzun Ufuk” var mesela. Uzun Ufuk’un içindeki resmi bu da takip edebiliyor olacak. Onun üzerinden buna hedefler gösterebiliyor olacaksınız. A ülkesinin bizim Uzun Ufuklar gibi değil de kendisine ait tanımlanmış bir deniz resmi sistemi varsa, kendi bölgesine kurduysa ve bunu da ona entegre bir şekilde kullanmak istiyorsa veya kendine ait bir ağ destekli savaş yönetim sistemi varsa biz bunu entegre edebiliriz. Tek bir şartla, onunla ilgili bilgileri bizimle paylaşması gerekiyor. Oradaki interface’i (arayüz) sağlayabilmek için bazı kodlarıyla ilgili ayrıntıları vermesi gerekiyor. Bunu yaptığı sürece entegrasyon mümkün.

Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.