104 yıl önce 19 Mayıs’ta Bandırma Vapuru, Kurtuluş Savaşı’nı başlatmak üzere yola çıkan Mustafa Kemal’i 19 kişilik karargâhı ile İstanbul’dan Samsun’a salimen ulaştırarak tarihi bir görevi başarı ile yerine getirmiştir
Öncesi:
Mustafa Kemal, Mondros Ateşkesi’nin uygulanması konusunda Hükûmet ile anlaşmazlığa düşmüş ve Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’ndan istifa ederek 13 Kasım 1918’de İstanbul’a dönmüştür.
Mustafa Kemal bu tarihten Samsun’a gitmek üzere yola çıktığı 16 Mayıs 1919’a kadar İstanbul’daki 6 ayını Kurtuluş Savaşı’nın zihni hazırlıklarını (durum muhakemesini) yapmakla, yakın silâh arkadaşları ile savaşın ana kadrosunu oluşturmakla ve Anadolu’ya gidiş yollarını araştırmakla geçirmiştir.
Mustafa Kemal’in aradığı fırsat İngiliz yüksek komiseri Amiral Caltrophe’un 21 Nisan 1919’da Osmanlı Hükûmeti’ne verdiği nota ile gelmiştir. Amiral bu notada Samsun dolaylarında güvenliğin bozulduğunu, Rum köylerinin devamlı olarak Türklerin saldırılarına uğradığını, Osmanlı yönetimi burada güvenliği sağlayamazsa kendilerinin müdahale edeceğini bildirmiştir.
Amiral Caltrophe’un notası üzerine Padişah Vahdettin ve Sadrazam Damat Ferit Paşa Karadeniz Bölgesi’ndeki İtilaf Devletleri’nin şikâyetlerini yerinde incelemek ve gereken önlemleri almak maksadıyla bölgeye dirayetli bir komutanın gönderilmesine karar verdiler. Bu görev için Çanakkale’de askerî yeteneğini ispatlamış olan ve Vahdettin’in veliaht iken Almanya gezisinde yakından tanıdığı Mustafa Kemal’i görevlendirdiler.
Yolculuk
Mustafa Kemal kendi istediği geniş yetkileri almış, karargâhını kurmuş veda ziyaretlerini tamamlamıştır. Seyahat için Bandırma Vapuru görevlendirilmiştir. Yolculuk Bandırma 1878 yapımı (41 yaşında), 279 grostonluk, 48 metre boyunda, 7 mil hız yapabilen bir gemidir. Makineleri laçkadır. Marmara’da görev yapmaktadır. Karadeniz’in dalgalı havası için küçük ve eski bir gemidir. Kaptan İsmail Hakkı Durusu’dur. Geminin 20 mürettebatı vardır.
Bazı kaynaklarda kaptanın acemi olduğu ve geminin pusulasının bozuk olduğu belirtilmektedir.
Bandırma’nın 1’inci Kamarotu gemiyi ve kaptanı çok iyi tanıyan Tevfik Ulusu’dur. Tevfik Ulusu’nun oğlu Atatürk’ün kütüphanecisi Nuri Ulusu hatıralarında İsmail Hakkı Durusu’nun tecrübeli bir kaptan olduğunu, Karadeniz’de 5 yıl görev yaptığını, geminin iki pusulasının ve pareketesinin sağlam olduğunu vurgulamıştır.1 Kaptan İsmail Hakkı Durusu bu hususları 1930 yılında yaptığı bir açıklamada belirtmiştir.
İngilizler Mustafa Kemal’in Anadolu’ya gönderilmesinden kuşkulanmışlardır. Çanakkale’de kendilerini yenen, Mondros hükümlerinin uygulanmasına karşı çıkan bir generalin Anadolu’da kendi aleyhlerine çalışacağından endişelenmişlerdir. 16 Mayıs akşamı İngiliz askerî ataşesi sadrazama endişelerini bildirir sadrazam “Kuş uçtu bile” der.
İngilizler Bandırma’yı batırmak veya durdurup yolcularını tutuklamak üzere Karadeniz’de zırhlı bir savaş gemisi görevlendirmişlerdir.
Bandırma 16 Mayıs, 14.50’de Samsun için demir alır, Kızkulesi açıklarında İngilizlerin aramasını müteakip yola çıkar. Karadeniz’e çıktığında şiddetli bir rüzgârla karşılaşır. Mustafa Kemal dışında tüm yolcuları deniz tutmuştur.
Yola çıkarken Mustafa Kemal kulak enfeksiyonu geçirmektedir, böbrek rahatsızlığı da henüz tam geçmemiştir.
Osmanlı Donanması Mondros Antlaşması ile teslim edildiğinden ve savaşta yaralanan gemiler onarım için Almanya’ya gönderildiğinden Bandırma’yı bu kritik seferinde himaye edecek savaş gemisi tahsis edilememiştir.
Uğurlamada Rauf Orbay Mustafa Kemal’e; İngilizlerin vapuru Karadeniz’de batıracakları konusundaki duyumunu iletir. Mustafa Kemal kararlıdır, “İstanbul’da kalıp tutuklanmaktansa Karadeniz’de batıp boğulmayı tercih ederim” der.
İngiliz zırhlısının tehdidine karşı Mustafa Kemal kaptana kıyıya yakın gitmesini, tehlikeli bir durumda baştan kara etmesini söyler. Diğer bir tedbir de Sinop’ta inerek tehditten kurtulmak ve Samsun’a karayolundan devam etmektir.
Bandırma, 18 Mayıs’ta Sinop Limanı’na yanaşır fakat Sinop’tan Samsun’a karayolu olmadığı için denizden devam edilir.
Bandırma, beklenmedik bir şekilde kıyıya yakın bir rotada gittiğinden İngiliz zırhlısının takibinden kurtulmuş ve 19 Mayıs sabahı şafak sökerken Samsun Limanı’na varmıştır. Bugünden itibaren Mustafa Kemal hükûmetin verdiği vazifeyi değil, durumdan çıkardığı vazifeyi yerine getirerek Kurtuluş Savaşı’nı başlatacaktır.
Sonuç:
İngiliz savaş gemisinin tehdidine rağmen himayesiz sefere çıkan eski ve küçük Bandırma Vapuru Karadeniz’in dalgalı havasında her türlü tehlikeyi göze alan Mustafa Kemal ve karargâhını emniyetle Samsun’a ulaştırarak tarihimizi değiştirecek bir seferi başarı ile tamamlamıştır. 19 Mayıslar’da Bandırma’nın kahraman kaptanı İsmail Hakkı Durusu ve 20 kişilik mürettebatı da saygı ile anılmalıdır
Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.
(1) Mustafa Kemal Ulusu, Atatürk’ün Yanı Başında, İstek Yayınları, İstanbul, 2017, S.22