Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu, lisans düzeyinde eğitim veren denizcilik kurumlarından mezun olacak zabit adaylarının çalışmayı tercih ettikleri gemi işletmelerini ve gemi tiplerini uzmansal bir süreç içerisinde tespitine yönelik bilimsel bir araştırma yayınladı. Araştırma 2007, 2008 ve 2009 öğretim yıllarında eğitim gören son sınıf öğrencilerine; çalışmayı tercih etikleri üç gemi işletme şirketi ve üç gemi tipini yazmalarını istenmesinden yola çıkılarak hazırlandı.
İlk üçte istikrar
Araştırmanın en önemli bulgusu, işletme bazında zabit adaylarının tercih ettikleri şirketlerin sıralamasını gösteriyor (Tablo 1). Potansiyel eleman gözüyle bakıldığında; ticari başarının yanı sıra “mutlu personel” çalışma alanlarının oluşturulması işyerinin kalitesinden geçiyor. Tabloda yıllar içinde çeşitli değişiklikler oluşsa da ilk üç sıra önemli ölçüde değişmiyor. Zabit adaylarının tercih puanlarına göre oluşturulan 17 gemicilik şirketi bu listede aynı zamanda “örgütsel çekicilik”lerini de ortaya koyuyorlar. Genel Denizcilik ve Beşiktaş Denizcilik her üç öğretim döneminde de ilk iki sırayı paylaşarak “çalışılmak için can atılan”, “en gözde şirket” olarak seçilirken, 2007 yılında 5. sırada yer alan Nemtaş Denizcilik kısa sürede örgütlenme aşamasını tamamlayarak sonraki iki yılda üçüncü sıraya oturarak başarısını eleman gözüyle de sabitlemiş görünüyor.
Araştırmanın diğer önemli bulgusu ise ikinci tablodaki zabit adayı katılımcıların çalışmayı tercih ettikleri gemi tipi sıralamasında oluşuyor. Bu tabloda adayların büyük çoğunluğunun ham petrol tankerlerinde çalışmak istemeleri karşımıza araştırmada yer almayan bir üçüncü tabloyu daha gözler önüne seriyor. İlk iki sırayı paylaşan Genel Denizcilik ve Beşiktaş Denizcilik’in filolarının çoğunlukla ham petrol tankerlerinden oluştuğunu göz önüne alırsak, filosunda sadece dökme yük gemileri bulunduran Nemtaş Denizcilik’in kendi kulvarında yıllara göre iki üç basamak atlayarak yerini sağlamlaştırdığı gözleniyor.
Petrol tankerleri birinci
Adayların çalışmayı tercih ettiği gemi tipi bölümünde ham petrol tankerleri tüm öğretim yıllarında bir numaralı tercih olarak karşımıza çıkıyor. Kimyasal tankerler 2007’den sonra tercih sıralamasında büyük bir atılım yaparak ikinci sıraya kadar çıkıyor. Ancak 2009 yılında dökme gemilerin tercih edilmesi, kimyasal gemilerinin gerilemesine neden oluyor.
Gemi işletmeciliği yapan şirketlerin zabit adayları tarafından tercih edilmeleri, tercih edilen şirketlerin nitelikli insan kaynaklarına ulaşmadaki sorunlarını ortadan kaldırdığını gözler önüne seriyor. Yapılan çalışmanın geneline bakılacak olursa, ortaya çıkan genel tablo araştırmada adı geçen şirketlerin nitelikli insan gücü bulmak konusunda çok fazla sıkıntı çekmediklerini gösteriyor. Burada önemli olan, bu araştırmadan yola çıkılarak adı geçen şirketlerin bu kadar tercih edilmelerinin sebeplerini sorgulamak gerekiyor. Kaliteli eleman sıkıntısı çeken ya da denizcilik sektörüne yeni girecek şirketlerin bu sebeplerden de yola çıkarak yeni stratejiler geliştirmesi gerekiyor.
Bu araştırma, yıllardan beri “Gemilerde çalışacak zabit bulamıyoruz” şeklindeki ifadelerin yanlışlığını da gözler önüne seriyor. Şirketler problemleri kendi örgütsel çekiciliklerinde aramak yerine çözümü resmi otoritelerden bekledikleri sürece pek bir şeyin değişmeyeceği ortada. Kaliteli elemanın yolu eğitim kurumlarının sayısını artırmak ya da bu kurumların kapasitelerinin üzerinde öğrenci almakla çözülmeyeceği bir gerçek.
Kendi çözümünü yarat
Kendi çözümünü kendisi yaratan şirketlerin başında Arkas Holding geliyor. Özellikle “Uzakyol Vardiya Mühendisi” yeterliliğinde Türkiye’de yaşanan insan kaynağı sıkıntısını Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu ile başlattıkları “Uzakyol Vardiya Mühendisliğine İntibak Eğitimi Projesi” ile kendileri çözmeye başladı. Türkiye’de zabit adaylarının çalışmayı en fazla tercih ettikleri gemi işletme şirketlerinin örgütsel çekiciliğinin altında yatan sebepleri saptayan çalışmanın, bir sonraki çalışmada istatistiksel analizlerinin ortaya konulması araştırmanın ikinci bölümünü oluşturuyor.
