1- İş yaşamınız boyunca edindiğiniz en büyük deneyim (gemi kazası, kiracıyla veya kontratlarda yaşanan sorunlar vb) neydi? Süreç nasıl gelişti ve ne sonuç çıkardınız? Deneyimleriniz sonucunda bugün denizcilik sektörüne girmek isteyen firmalara neler önerirsiniz?
Koray Deniz: İş hayatımda denizcilik sektöründe iyi günler ve çok kötü günler gördüm. Tüm bunların muhasebesi yapıldığında iniş çıkışların olduğu vakiidir. Bu çizelgenin hareketlenmesinde ve sektörün salınımında firmaların etkilenmesi doğal olarak kaçınılmazdır. Bu noktada firmaların büyüklüğü ve gücünün ötesinde kurumsal yapıları ve prensipleri olmalı. Maalesef kurumsal yapı Türk denizcilik firmalarında çok az, yeni yeni yapılanma süreçleri başlamış. Bu arada son zamanlarda yaşanan altın yılların verdiği kazanımlarla aile şirketlerinin kendi bünyeleri içinde re-organize olmaya başladıklarını da görüyorum.
Şirketlerin zora girmesi, genel problemlerin dışında, nakit akışının iyi kontrol edilememesi, iş kazalarının yaşanması, kredi kaynaklarının kısıtlı olması, dönüş sürelerinin kısa olması gibi sıkıntılardan oluştuğunu söyleyebilirim. Bu genel bakış açısından sonra bana göre en önemlisi ve dikkat edilmesi gerektiğine inandığım ve olmazsa olmazların başında gelen; gemilerin teminatsız (P&I, Hull-Machinery) sigortasız kalmasıdır. Teminatın sürekliliğini sağlamak için primlerin zamanında yatırılması ve poliçelerin kendini ispatlamış, güçlü kuruluşlarla bilinçli kuvertür içinde yapılması, işini bilen aracılar veya kurumlarla çalışılması, teminatların her zaman tam ve bütün olarak alındığının farkında olunması gerekir. Bu tür garantiler başınıza gelecek riskleri azaltır ve hasarlarınızı karşılamayı kolaylaştırır. Denizcilik sektörüne katılmak arzusunda veya kararlığında olanların sektör içindeki firmalarla iş yapmasını veya bu tür şirketlerden danışma hizmeti almasını özellikle tavsiye ederim. İş hayatındaki genel söylem odur ki; bilen biriyle, tecrübe sahibi olan kurumlarla iş yapılmalıdır, buna bir de deniz tecrübesini ve becerisini katmak yeni denizcilik firmaları için kaçınılmazdır. Yatırımcı firmaların izleyeceği yol, sabırlı ve istikrarlı olmak, belli bir süreçte birikim ve donanım sahibi olanlardan hizmet almak veya ortaklık kurmak olmalıdır.
2- Faaliyette olan Türk denizcilik firmaları en çok hangi konularda problem yaşıyor? Keşke ne yapsalar da bu problemler ortadan kalksa?
Koray Deniz: Mevcut armatörlük firmaları için bahsi geçen konularda yorum yapmam mümkün, bu açıdan bakıldığında dönemsel önem arz eden konular değişmekle birlikte en mühimi ve ivedilikle çözüm bulması gereken gemi personel ve kalifiye eleman açığı ve gemi adamlarının maaş artışıdır. Piyasaların iyi gitmesinden dolayı maaşlar bugün karşılanabilmektedir ama gelecekte bu maaş politikalarının revize edilmesi gerekir. Bilgi çağında bilgiye ulaşmak gerekiyor, dolayısıyla hedef, çalışanların -gemi personeli de dahil- eğitim ve bilgi düzeylerini yükseltmek ve uluslararası pastadan daha fazla pay almak olmalıdır.
3- Beş yıllık bir geleceğe projeksiyon yaptığınızda nasıl bir denizcilik sektörü görüyorsunuz?
Kriz söylentileri ya da gerçekleşecek bir ekonomik kriz denizcilik sektörünü ve navlunları nasıl etkiliyor/etkileyecek? 2010 sonrası hurdaya çıkması beklenen gemiler, sektöre nasıl bir senaryo hazırlıyor?
Koray Deniz: Kriz diye nitelememek gerekiyor, bahsi mevzu “correction” olacağı yönündedir. Dünya denizcilik tarihinde görülmemiş navlun artışları yaşanmaktadır. Doğal olarak geriye gelecektir. Bunun yüksek oranda olacağını beklemiyorum, yakın gelecekte belki 10 yıl içerisinde diyebiliriz. 2000’li yılların başındaki navlunların endeksine geleceğini zannetmiyorum. Hurdaya çıkacak olan gemiler her zaman olacaktır. Bakım tutum havuz giderleri hızla artmaktadır, gemiler bunları karşılayacak navlun bulduğu sürece ticarete devam edeceklerdir. Aksi olduğunda hurdaya çıkışta hızlanma görebiliriz. Denizcilik sektörünün önü açık ve ufku geniş görünmektedir, hatalardan da ders alındığı kanısındayım. Sektör gemi inşaasıyla birlikte Türkiye’nin lokomotif işkollarından biri olmaya devam edecektir.
4- Firmanızın hedeflerinden ve yeni atılımlarından söz eder misiniz? Yeni projeler geliştirirken en çok hangi kriterleri göz önünde bulunduruyorsunuz?
Koray Deniz: Saç ve işçilik fiyatlarının artışı yeni inşa gemilerinin fiyatlarını makul olmaktan çıkarmaktadır. Kısa vadede yeni inşa düşünmüyoruz, bunun yanı sıra ikinci el gemi almak için araştırmalar ve çalışmalarımız devam ediyor. Yeni projelerde geminin finansman yapısı ve geriye ödeme süreci ana kriterimizi oluşturuyor. Dünyada ve Türkiye’de finansal darlığın uzun süreceğini zannetmiyorum. Düzeltmeler kısa zamanda oluşacak ve yeni açılımlarla devam edecektir.
5- Türkiye’nin lider sektörleri nelerdir? Türkiye’nin enerji sektörüne yaptığı yatırımları ve enerji politikasını akılcı ve efektif buluyor musunuz?
Koray Deniz: Bu soruyu herhangi birisine 3 sene önce sormuş olsaydınız inşaat sektörü tüm sektörlerin başında gelecekti. Gelinen nokta şunu gösteriyor ki, moda sektörlerimiz oluşuyor ve bu alanlarda yoğunlaşma ve katılımlar fazlalaşıyor. Bunların hangisinin gerçekçi, hangisinin sürdürülebilir olduğunu bize zaman gösteriyor. Dolayısıyla moda sektörlerimizin dışında ekonomimizin ana temalarına bakarsak tüm dünyada olduğu gibi enerji sektörü (doğalgaz, petrol, rafineri, enerji santralları) başı çekmektedir. Nakliye, taşıma, denizcilik ise yıldızı parlayanlardır. Bunun yanı sıra bilişim sektörünü ve hizmet sektörlerini de görmekteyiz.
