Deniz Kurmay Kıdemli Albay (E) M. Haluk Baybaş: Envanterinde çok farklı ülkeden platform, silah ve sistem olmasına rağmen Mısır’ın; işletme, bakım ve idameyi bir şekilde sürdürebildiği dikkat çekmektedir
Son dönemde birçok ülke donanmasını yenileyip geliştirirken bir atılım içinde olan Mısır Deniz Kuvvetleri de 3 Temmuz 2021 tarihinde ülkenin kuzey batısında Libya sınırına yakın bir bölgede Gargoub Deniz Üssü’nün açılışını yaptı. Modern tesis ve imkânları, 1000 metrelik rıhtımı ile Mısır’ın en büyük deniz üssü olduğu ifade edilmektedir.1 Bu gelişmeyle birlikte Mısır donanması ilgiyi hak etti.
Genel olarak Mısır Silahlı Kuvvetleri, özelde de Mısır Deniz Kuvvetleri’ndeki modernizasyon faaliyetleri Mısır Başkanı Sisi’nin göreve başladığı 2014 yılından sonra hız kazandı. Donanmayı modernize etmeye yönelik planlama ile şu ana kadar, altyapının iyileştirilmesi, Deniz Kuvvetleri’nin biri Akdeniz, diğeri Kızıldeniz’de olmak üzere iki muharebe filosuna bölünmesi, ana deniz üslerinin geliştirilmesi, yeni gemi ve teçhizatın tedarik edilmesi olarak gerçekleşti. 2
Mısır donanması uluslararası kaynaklara göre Orta Doğu ve Afrika’nın en büyük donanması, gemi sayısı olarak da dünyada altıncı sırada yer almakta.3 Donanmanın görevi, toplamı 2000 km’den uzun Akdeniz ve Kızıldeniz kıyıları ile Süveyş Kanalı’nı korumak, ayrıca kara harekâtına destek sağlamak.
Mısır donanması biri Akdeniz diğeri Kızıldeniz olmak üzere iki filoya ayrılmış durumdadır. Bununla birlikte, gemilerin seyyaliyet özelliği sayesinde gerektiğinde bir bölgeden diğerine kolaylıkla kuvvet kaydırmak da mümkündür.
2013 yılından itibaren ABD, Fransa, İtalya ve Almanya’dan çeşitli gemi tedarikleri ile Mısır donanmasında hızlı bir modernizasyon göze çarpmaktadır. Suüstü filosunu incelediğimizde İtalya’dan 2, Fransa’dan 1 adet temin edilen FREMM sınıfı büyük fırkateynler, 4 adet ABD Oliver Hazard Perry sınıfı4 fırkateyn, 2 adet ABD Knox sınıfı olmak üzere toplam 9 fırkateyn; 4 adet Fransız Gowind sınıfı, Güney Kore’den 1 adet Pohang sınıfı, İspanya’dan 2 adet Descubierta sınıfı olmak üzere toplam 7 korvet; muhtelif ülkelerden tedarik edilmiş 40 hücumbot, 8 adet Çin Hainan sınıfı denizaltı savunma harbi (DSH) gemisi, muhtelif sınıflarda 23 mayın harbi gemisi bulunmaktadır. Bunlara ilave olarak, 4 adet Alman MEKO-A200 fırkateyn5 tedariki ile birlikte fırkateyn sayısı 13’e yükselecektir. Amfibi filosunda, Fransa’dan alınan Mistral sınıfı 2 adet doklu amfibi hücum gemisi ile muhtelif sınıflarda 18 adet çıkarma aracı bulunmaktadır. Denizaltı filosunda, 4 adet Çin yapımı Romeo sınıfı denizaltıya 2016’dan itibaren Almanya’dan yeni inşa olarak tedarik edilen 4 adet Tip 209/1400mod sınıfı dizel-elektrik denizaltı eklenmiştir.
Mısır, özellikle yeni tedarik etmiş olduğu FREMM sınıfı büyük fırkateynler ile donanmasını bir hayli güçlendirmiştir. FREMM sınıfı fırkateynler, yüksek tonaj ve boyutları itibarı ile ağır deniz ve hava şartlarında da etkin olarak görev yapabilecek büyüklükte, yeni nesil sistem ve silahlarla donatılmış güçlü gemiler olarak dikkat çekmektedir.
FREMM’lerin temel özellikleri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. İtalya ve Fransız FREMM sınıfı gemiler arasında bazı silah ve sensör farklılıkları bulunmaktadır.
Fransa’dan alınan ve ENS Tahya Misr olarak isimlendirilen fırkateynde SYLVER A70 dikey lançer ile elektronik taarruz sisteminin Mısır’a devredilmeden önce söküldüğü bilgisi yer almaktadır.6 Uzun menzilli kara hedeflerine taarruz füze kabiliyetini sağlayan SYLVER A70 yerine, Aster 15 hava savunma füzelerini atabilen SYLVER A43 lançerlerinin mevcut olduğu açık kaynaklarda belirtilmektedir.7, 8 Aster 15 hava savunma füzelerinin menzili yaklaşık 16 deniz milidir. Bu mesafe hava savunmada orta menzile tekabül etmektedir. İtalya’dan alınan diğer FREMM sınıfı fırkateynlerde ise uzun menzilli (yaklaşık 65 deniz mili) Aster 30 hava savunma füzesi kullanabilme kabiliyetinde olan SYLVER A50 dikey lançerleri ile Aster 30 füzelerinin olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, Aster 30 füzeleri ile Mısır donanmasının, bölge hava savunma kabiliyeti sahibi olduğunu söyleyebiliriz.
Gemilerde ayrıca 8’er adet gemisavar füzeleri bulunmaktadır. Fransa’dan alınan fırkateynde Exocet MM40 Blok3, İtalya’dan alınanlarda Teseo\Otomat Mk-2/A kullanılmaktadır. Exocet güdümlü füzesinin bazı harplerde başarıları bulunmaktadır. Falkland Savaşı sırasında Arjantin uçakları ve kıyı savunma birlikleri tarafından Exocet AM-39 havadan yere modeli ile MM38 karadan atılan modeli, İngiliz gemilerine karşı kullanılmıştır. Arjantin Exocet atışları ile HMS Şheffield Tip-45 hava savunma muhribini, Atlantic Conveyor isimli kargo gemisini, HMS Glamorgan isimli muhribi vurmuş; HMS Sheffield ve Atlantic Conveyor gemileri batmış, HMS Glamorgan ise ağır yara almıştır.9
Silah sistemlerine bakıldığında kritik edilebilecek husus, FREMM gibi büyük bir fırkateynde sadece 8 adet gemisavar füze kapasitesinin olmasıdır. Bu miktar düşük olarak değerlendirilebilir. Gemilerde ayrıca, gelişmiş denizaltı savunma harbi kabiliyetinin mevcut olduğu görülmektedir. Özellikle yeni teknoloji CAPTAS (Combined Active Passive Towed Array Sonar) aktif-pasif yedeklenebilir dizin sonarı ile çok uzun menzillerden denizaltıları tespit etme imkânı bulunmaktadır.
Daha önce ABD’den tedarik edilen gemilerden özellikle Knox sınıfı fırkateynlerin hem 50’li yaşlara gelmiş olmaları hem de kazan ve yüksek basınçlı stimli makine sistemlerinin idamesindeki olası güçlükler nedeni ile aktif olarak görev yapabilmeleri şüpheli olarak değerlendirilebilir. Diğer taraftan idamesi daha kolay gaz türbinli makine sistemleri ile teçhiz edilmiş Amerikan Perry sınıfı fırkateynlerin, ilerlemiş yaşlarına rağmen ana görev fonksiyonlarını yapabilecek kapasiteleri olduğu kabul edilebilir.
Perry sınıfı fırkateynler, 1970’lerin ortalarında ABD’de, II. Dünya Savaşı dönemi muhriplerinin yerini alacak ve 1960’lar dönemi Knox sınıfı fırkateynleri tamamlayacak şekilde ve yüksek miktarlarda tedarik edilebilecek ekonomiklik düzeyinde, genel amaçlı refakat gemileri olarak tasarlanmıştır. Bu fırkateynlerin en önemli özelliği baş tarafta bulunan tekli Mk-13 güdümlü füze lançeri ile bu lançeri besleyen 40 füzelik magazine sahip olmasıdır. Gemi, 25 deniz mili menzilli SM-1 MR (Standart Missile-1 Medium Range) hava savunma füzeleri ile Harpoon gemisavar füzelerini kullanabilmektedir. Gemide ayrıca bir adet 76 mm OTO Melara çok maksatlı top, bir adet 20 mm Phalanx yakın savunma silah sistemi, iki adet 3’lü torpido kovanı ile 2 helikopter hangarı bulunmaktadır. Geminin esas vuruş gücünü oluşturan Mk-13 lançerinin, elektro-mekanik ve yıllara sari olarak yıpranmış bir sistem olması bakım ve idamesinde zorluklara neden olabilir. Ayrıca, SM-1MR füzeleri de ömürlerinin sonlarına gelmiş durumdadır. Perry sınıfları bu özellikleri ile görev grubunda, özellikle orta menzilli hava savunma katkısı ile suüstü ve denizaltı savunma harbi yapabilir.
Alman lisansı ve desteğiyle ile biri İskenderiye Tersanesi’nde olmak üzere 4 adet inşa edilecek MEKO A200EN fırkateynlerinin 3.400 ton deplasman, 118 metre uzunluk, 14,8 metre genişlik ve 32 knot azami sürat değerlerine sahip olacağı bilinmektedir.10 Silah ve sensörleri ile ilgili ayrıntılı bilgi mevcut olmamakla birlikte bu gemilerde de tahminen 8 gemisavar füzesi, hava savunma füzeleri, DSH torpidoları olması beklenmektedir.
Gowind tasarımı korvetler, 2006’dan itibaren, Fransa tarafından kıyı sularında görev yapmak üzere geliştirilmiş çelik gövdeli radar görünmezlik teknolojisi ile üretilmiş gemilerdir. Mısır, gemilerin ilki Fransa’da diğerleri teknoloji transferi ile İskenderiye Tersanesi’nde üretilmek üzere 4 adet 2500 tonluk korvet tedariki için 2014 yılında bir anlaşma yapmıştır. Gemilerden iki adedi Mısır donanmasına katıldı. Diğer iki adedinin ise Mısır’da inşa süreci devam etmektedir. Çok amaçlı korvet olarak tasarlanan gemiler, gözetleme, suüstü ve denizaltı savunma harbi, koruma ve refakat görevleri için tasarlanmıştır. Gemilerde silah sistemleri olarak, bir adet OTO Melara 76 mm top, 2 adet 20 mm top, hava savunma füzesi VL Mica için 16 hücreli dikey lançer, 8 adet MM40 Exocet gemisavar güdümlü füzesi, 2 adet üçlü torpido kovanı bulunmaktadır. Sensörler olarak, üç boyutlu SMART-S hava ve suüstü arama radarı, CAPTAS-2 değişken umklu derinlik sonarı, VIGILE 200 Taktik Radar Elektronik Destek (R-ED) sistemi, ALTESSE Deniz Muhabere Elektronik Destek (C-ED) sistemi bulunmaktadır. Bir adet 5 veya 10 tonluk helikopter taşıma kapasiteli platform ve hangar yer almaktadır. Ayrıca, Avusturyalı Schiebel firmasının üretimi Camcopter S-100 döner kanatlı insansız hava aracının bulunduğu açık kaynaklarda belirtilmektedir.
Söz konusu korvetler, yeni teknoloji VL Mica füzeleri ile 20 km’ye varan bir hava savunma şemsiyesi ile hem kendi hem de yakınında bulunan diğer gemilere hava savunması sağlayabilmekteler.
Gemide, ileri teknoloji CAPTAS-2 uzun menzilli, düşük frekanslı aktif ve pasif değişken derinlik sonarı, kompakt ve çok yönlü bir sonar sistemi olarak dikkat çekmektedir. Sonar tranduserinin derinliği değiştirilebildiği için tabaka altında saklanan çok sessiz modern dizel-elektrikli denizaltıların uzun menzillerden tespit edilmesi sağlanabilmektedir.
Ayrıca, elektromanyetik karmaşıklığın yoğun olduğu kıyı sularında da etkinlikle çalıştığı iddia edilen VIGILE 200 Radar ED sistemi ve ayrıca muhasım muhabere sinyallerini uzun menzillerden tespit eden ALTESSE C-ED sistemi ile etkin bir elektronik tespit ve teşhis süitine sahip olduğu görülmektedir. Her ne kadar elektronik karıştırma kabiliyetinin olmadığı anlaşılmakta ise de anılan sistemler ile hem erken ikaz ve ihbar sağlanabilecek hem de tanımlanmış taktik resmin daha doğru ve çabuk bir şekilde tesis edilmesi mümkün olacaktır.
Özetle Mısır donanmasının, Gowind sınıfı korvetler ile kıyı suları ve münhasır ekonomik bölgesinde suüstü harbi, denizaltı savunma ve hava savunma harbi yapabilme kabiliyetini haiz olup bu harp nevilerini elektronik harp sistemleri ile desteleyebileceği düşünülmektedir.
Mısır, aslen Rus donanması için inşa edilen ancak siyasi nedenlerle Rusya’ya satılmaktan vazgeçilen 2 adet Fransız Mistral sınıfı doklu amfibi hücum gemilerini 2016 yılında tedarik etti. Gemiler, 21,500 ton deplasman, 200 metre uzunluk, 32 metre genişlik ile Mısır donanmasının en büyük gemileri durumundadır. 6,400 metrekarelik uçuş güvertesinde, her biri 33 tona kadar ağırlıktaki helikopterleri konuşlandırabilecek 6 adet helikopter iniş noktası bulunuyor. 1,800 metrekarelik hangar güvertesinde orta büyüklükte (NH-90 vb.) 16 adet helikopter muhafaza edilebiliyor, ayrıca bir bakım alanı da yer alıyor. Uçuş ve hangar güverteleri, her biri 13 ton kaldırma kapasitesine sahip iki uçak asansörü ile birbirine bağlanıyor. Dolayısıyla 13 tondan ağır helikopterlerin hangara indirilmesi mümkün olmayıp, uçuş güvertesinde açıkta muhafaza edilmesi gerekiyor. Fransız askeri personeli ifadelerine göre, uçuş ve hangar güvertelerinin büyüklüğü 30 helikoptere kadar harekât yapmaya imkân sağlıyor.
Mısır, Mistral sınıfı gemilerinde konuşlandırmak üzere, Rusya’dan 46 adet Ka-52K (Kamov-52 “Katran”) taarruz helikopteri sipariş etmiştir.11 Helikopterlerin kanat ve palleri katlanabilmekte ve ağırlıkları asansörle hangar güvertesine indirmeye müsait olduğu görülmektedir.
Mistral sınıfı gemiler, 450 piyade askerini barındırabiliyor. Bu sayı hemen hemen bir deniz piyade taburu anlamına gelmektedir. Bu sayı kısa vadeli konuşlandırmalar için iki katına diğer bir ifade ile 2 piyade taburuna çıkarılabiliyor. 2,650 metrekarelik araç hangarında, 40 adet Fransız Leclerc tank veya 13 Leclerc tank ve 46 muhtelif tipte araç taşınabiliyor. 885 metrekarelik havuz güvertesi, dört çıkarma aracını alabiliyor.
Mısır, Rus Romeo sınıfı denizaltıların Çin tarafından geliştirilen modellerinden 1980’lerde toplam 8 adet tedarik etmişti. Günümüzde 4 adedi kullanımdadır. İlerlemiş yaşları nedeniyle gemilerin etkin olarak kullanılamayacağı değerlendirilmektedir. Diğer taraftan envantere yeni dâhil edilen 4 adet Alman Tip209/1400mod sınıfı denizaltı Mısır’a önemli yetenekler kazandırmaktadır. Denizaltılar, SeaHake Mod4 yeni tip Alman torpido ve kara hedeflerine karşı da kullanılabilen ABD Harpoon Blok-2 güdümlü mermileri ile teçhiz edilmiştir. Bu haliyle etkili bir şekilde denizaltı harekâtı yapabilecekleri görülmektedir.
Ayrıca Mısır’ın, Rus Kilo 636M (Gelişmiş Kilo / Varşavyanka) sınıfı denizaltı alımı ile kıyı ve yakın sular savunması için Bastion-P hareketli güdümlü mermi bataryalarının tedariki konusunda Rusya ile müzakereler yürüttüğü bilinmektedir.
Mısır donanmasının son dönemde tatbikatlarını artırdığı, çeşitli uluslararası ve ikili tatbikatlara katılım sağladığı takip edilmektedir. Daha önce Rusya ile iki defa Akdeniz’de icra edilen Dostluk Köprüsü (Bridge of Friendship) tatbikatı, Kasım 2020’de ilk defa Karadeniz’de icra edilmiştir. Tatbikata Mısır donanmasından 1 Perry sınıfı fırkateyn, 1 Gowind sınıfı korvet, 1 Ambassador sınıfı güdümlü mermili hücumbot katılım sağlamıştır. Ayrıca, ABD, BAE ile Kartal Selamı (Eagle Salute) tatbikatı, Yunanistan ve Kıbrıs Rum Yönetimi ile yapılan Medusa tatbikatı, İngiliz ve Fransız gemileri ile yapılan küçük tatbikatlar öne çıkmaktadır. Özellikle batı ülkeleri ile ortaklaşa yapılan amfibi tatbikatlar dikkat çekmektedir.
Sonuç
Modernizasyon programı kapsamında büyük fırkateyn tedarikleri ile özellikle suüstü filosunu geliştiren Mısır Deniz Kuvvetleri Doğu Akdeniz’de yasadışı göç, kaçakçılık ve terörizmle mücadele gibi savaş dışı harekâtlar yanında deniz kontrolü uğruna mücadele edebilecek bir kuvvet yapısı tesis etme yolunda adımlar atmaktadır. Yeni teknoloji ürünü komuta kontrol sistemleri, sensör ve silahlarla donatılmış büyük fırkateyn ve korvetler, ateş gücünü artırmıştır. Ayrıca, fırkateynler gelişmiş hava savunma sistemleri sayesinde Mistral sınıfı amfibi hücum gemilerine hava savunma şemsiyesi sağlayabilmektedir.
Mistral sınıfı amfibi hücum gemileri ile Mısır, denizaşırı güç aktarımı yapabilme kabiliyeti kazanmıştır. Ancak, piyade birliklerini kıyıya çıkaracak zırhlı amfibi hücum araçları ile deniz tipi genel maksat helikopterlerinin olmaması bir zafiyet olarak görülebilir. Her ne kadar kara tipi nakliye helikopterleri kısa süreli harekâtlar için yeterli gibi görünse de uzun deniz geçişi gerektiren seferlerde zafiyetler olabilecektir. Bu haliyle Mısır, 2 Mistral sınıfı gemisi ile Libya vb. yakın coğrafyasında kara harekâtını destekleyecek şekilde yaklaşık 2000 kişilik bir askeri birliği seferber edebileceği sınırlı bir amfibi harekât icra edebilir.
Denizaltı harekâtı kapsamında, özellikle modern torpido ve kara hedeflerine taarruz yeteneği kazandıran Harpoon Blok-2 füzesi sayesinde Tip-209/1400mod sınıfı denizaltılarını yakın sularda etkili olarak kullanabilir.
İskenderiye Tersanesi’nde inşa edilen Gowind sınıfı korvetler ve inşa edilmekte olan MEKOA200 fırkateynler Mısır’a teknoloji kazanımı sağlamaktadır.
Mısır donanmasının modernizasyon faaliyetleri yanında son dönemde uluslararası ve ikili tatbikatlar ile eğitim seviyesini artırma gayreti içinde olduğu görülmektedir. Envanterinde çok farklı ülkeden platform, silah ve sistem olmasına rağmen Mısır’ın; işletme, bakım ve idameyi bir şekilde sürdürebildiği dikkat çekmektedir.
Kaynakça
1Egypt inaugurates its largest naval base,
https://www.navaltoday.com/2021/07/07/egypt-inaugurates-its-largest-naval-base/
2The Growing Naval Power of Egypt,
https://dfnc.ru/en/expert-opinion/growaing-naval-power-of-egypt/
3List of ships of the Egyptian Navy,
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ships_of_the_Egyptian_Navy
4 Türk deniz kuvvetlerindeki Gabya sınıfı fırkateynler
5 Egyptian frigate Meko A200EN to be launched,
https://www.navyrecognition.com/index.php/naval-news/naval-news-archive/2021/april/10078-egyptian-frigate-meko-a200en-to-be-launched.html
6 ENS Tahya Misr,
https://en.wikipedia.org/wiki/ENS_Tahya_Misr
7 Sylver Vertical Launching System,
https://en.wikipedia.org/wiki/Sylver_Vertical_Launching_System
8 List of ships of the Egyptian Navy,
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ships_of_the_Egyptian_Navy
9 Exocet,
https://en.wikipedia.org/wiki/Exocet
10 Egypt boosts naval power in deal with German shipbuilder,
https://www.al-monitor.com/originals/2020/09/egypt-germany-contract-produce-frigate-navy-regional-tension.html
11 Egyptian Navy to Receive 46 Ka-52K Naval Helicopters From Russia, https://www.defensenews.com/naval/2016/01/01/egyptian-navy-to-receive-46-ka-52k-naval-helicopters-from-russia/
Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.