Dünyada ve Türkiye’de uluslar-arası ticaretin yaklaşık yüzde 90’ının denizyolu ile gerçekleştirdiği göz önüne alındığında, ülkemizin coğrafi konumunun sağladığı avantajlardan daha fazla faydalanması gerekliliği ön plana çıkıyor.
Türk deniz ticaret filosu, ulusal bayrakta bulunan 1000 GT ve üzeri 599 geminin 8.580 milyon dwt, yabancı bayraklı 890 geminin ise 21,846 milyon dwt ile toplamda 1489 gemi 30,427 dwt kapasiteye çıkmıştır. Türk sahipli filoda bulunan gemilerin ortalama yaşı ise 17,4 yıl olmuştur. 2009 yılında 15,3 milyon dwt olan gemilerin global ekonomik krizin ve tarihi dip seviyeleri gören navlun fiyatlarının gölgesinde 5 yılda iki katına çıktığı düşünüldüğünde nasıl bir gelişim gösterdiği kolaylıkla anlaşılabilir. 2015 ve sonrasında dünya ekonomisi düzeldiği takdirde Türk sahipli deniz ticaret filosunun çok daha hızlı bir şekilde büyüyeceği öngörülmektedir.
Yıllar içinde filonun gelişme skalası incelendiğinde en dikkat çekici noktalardan biri, yabancı bayraklı gemiler son on yılda 7 kat büyürken, Türk bayraklı gemilerin büyüme oranının sadece yüzde 37’de kalmasıdır. Herkesin ortak dileğinin devletin atacağı adımlarla Türk bayrağını özendirerek, Türk bayraklı filonun büyümesine katkı sağlaması olduğunu belirtmeliyiz.
Türk deniz ticaret filosunun yüzde 60’ı yirmi büyük armatör tarafından işletiliyor. Ortalama yaşı yedi olan 18,8 milyon dwt kapasiteli toplam 305 gemiyi elinde bulunduran bu yirmi armatörün aynı zamanda sektördeki hareketliliğin ve gelişimin de en büyük kaynağı olduğu dikkate alınmalıdır.
Son yıllarda filonun büyüme hızında görülen hızlı gelişimin en önemli sebebinin Türkiye’nin önemli holdinglerinin denizcilik sektörüne girerek bu alanda önemli satın almalar yaparak güçlü taşıma filoları kurması olduğu söylenebilir. Uzun yıllardır Türk denizciliğine hizmet veren aile şirketlerinin yanına farklı sektörlerde faaliyet gösteren dev şirketlerin girmesi Türk armatörlük ve gemi işletme sektörünün yapısını önemli ölçüde değiştirmiştir. Bu süreçte geleneksel armatör ailelerinin de şirketlerini hızla kurumsallaştırarak sektördeki yeni oyuncularla rekabette önemli reformlar gerçekleştirdiğinin altını çizmeliyiz. Ayrıca, 2008 yılından bu yana bir türlü istenen seviyeye çıkmayan denizcilik piyasasında armatör ailelerin varlığını sürdürme konusunda sektör dışından gelen birçok holdinge oranla daha başarılı olduğunu söylemeliyiz. Çünkü son yıllarda görüldüğü gibi bazı dev şirketler önemli miktarda gemi satın alarak deniz taşımacılığı sektörüne girmiş ancak beklenen getiriyi elde edemedikleri için sektörden hızla çıkmışlardır. Tabii bu kötü örneklerin yanında denizciliğe önem vererek gerekli altyapı çalışmalarını dikkatle yapan ve her türlü sıkıntıya rağmen filosunu yenilemeye güçlendirmeye devam eden holdinglerin sayısı da azımsanmayacak kadar fazla.
Neticede; denizciliğe hak ettiği önemi, değeri ve emeği veren şirketler başarılı faaliyetlerine devam ederken, sadece şansını denemek için sektöre girenler kısa sürede başarısız olarak aldıkları gemileri hızla elden çıkarıyorlar. Bu aslında sadece denizcilik sektörü için değil, hemen hemen her sektörün yaşadığı bir olay olsa da, sektördeki hareketliliği artıran bir unsur olarak da görülebilir. 2015 yılı için beklentiler ne yazık ki iyi olmasa da, 2016 ve sonrası için tüm dünyada iyimserlik hakim.
Bu yeni yıl sayımızda Türk deniz ticareti sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin yapılarına ve filo büyüklükleriyle ilgili bilgileri derleyerek okurlarımızla paylaşmak istiyoruz.
-Bilgiler IMO. İSL. DTO ve UDHB’den alınmış olup, sıralama alfabetik olarak yapılmıştır.
Arkas Line
Arkas Line, Arkas Holding’in uluslararası taşımacılıktaki 66 yıllık tecrübesini arkasına alarak, filosundaki bir kısmı Arkas’a ait olan ve çoğunluğu Türk bayraklı 40 konteyner gemisi ile Karadeniz ve Akdeniz limanları arasında düzenli hat taşımacılığı yapıyor. Lucien Arkas’ın Yönetim Kurulu Başkanlığını yürüttüğü Arkas, 60 bin teu’yu aşan taşıma kapasitesine sürekli eklediği yeni konteyner gemileri ve yeni ticaret hatlarıyla dünyada ilk 20 armatör arasında gösteriliyor. Arkas son yıllarda, dünyanın önde gelen 10 armatörünün bazılarıyla ortaklık, (MSC, Hapag Lloyd, Yang Ming, Tarros SPA) bazılarıyla temsilcilik (Hanjin Shipping, Grimaldi Lines, ACL, Marguisa Line, DAL, UAFL) ilişkisi kurarak büyümesini hızlandırdı. Akdeniz, Karadeniz ve Batı Afrika limanlarındaki 28 düzenli taşıma hattının yanında son dönemlerde İsrail ve Rusya’ya taşımacılık yapan Arkas Line, Türkiye’den çıkan global bir marka olma yolunda hızla ilerliyor. Düzenli hat taşımacılığının yanı sıra liman işletmeciliği de yapan Arkas Holding, Türkiye’nin ilk özel sektör limanı Marport ve Araba Terminali olarak faaliyet gösteren İzmit’teki Autoport’u da işletiyor.
Beşiktaş Denizcilik
1960’larda tankerlerle petrol taşımacılığı yaparak faaliyete başlayan Beşiktaş Şirketler Grubu’nun Yönetim kurulu Başkanlığını İhsan Kalkavan sürdürüyor. Filosundaki 12 adet tanker ve 4 adet cape size kuru yük gemisi olmak üzere toplam 16 gemiye sahip olan şirketin işlettiği diğer gemilerle birlikte toplam kapasitesi 1,1 milyon dwt’yi aşıyor. Gemilerinin 10 adedini Türkiye’de inşa ettiren Beşiktaş Denizcilik, yerli tersanelerin desteklenmesi konusunda öncü rolü oynayan birkaç denizcilik şirketinden biri olmasıyla dikkat çekiyor.
Deniz taşımacılığının yanı sıra sahip olduğu Beşiktaş Tersanesi’yle gemi inşa sektöründe de önemli yatırımları olan Grup’un bankacılık, sigortacılık, sağlık ve turizm alanında da yatırımları bulunuyor.
Ciner Denizcilik
Ciner Holding’e bağlı olarak 1987 yılından bu yana faaliyetlerini sürdüren Ciner Denizcilik, sahip olduğu 18 adet geminin tamamının yeni inşa eco-dizayn gemilerden oluşmasıyla dikkat çekiyor. Turgay Ciner’in sahibi olduğu Ciner Denizcilik’in filosunda 16 adet dökme yük ve iki adet de tanker bulunurken 1,153 milyon ton toplam taşıma kapasitesinin yakın zamanda filoya katılacak yeni gemilerle daha da artması bekleniyor. Ciner Denizcilik’in 2013 yılında siparişini verdiği 400 milyon dolarlık 9.200 teu kapasiteli 5 adet konteyner gemisinin 2015 yılı sonu itibarıyla filoya katılması hedefleniyor. Ayrıca 2013 yılında verilen iki adet capesize geminin de 2015 yılı içinde filoya katılması bekleniyor.
Beş yıl önce armatörlüğe giren Turgay Ciner’in, bugüne kadar Uzakdoğu tersanelerinde yaptığı gemi yatırımının 1.5 milyar doları aştığı kaydediliyor. Ciner Holding özellikle enerji, madencilik, liman işletmeciliği gibi alanlarda önemli bir hacme sahip.
Fiba Holding
Türkiye’nin en büyük şirketlerinden biri olan Fiba Holding son yıllarda denizcilik sektörüne yaptığı yatırımlarla dikkat çekiyor. Hüsnü Özyeğin’in sahibi olduğu Fiba, sahip olduğu çok sayıda kuru yük gemisi ve kimyasal tankeri doğrudan işletmek yerine kiraya verme yolunu seçenlerden. Birçok farklı eski denizcilik şirketleriyle ortak yeni şirketler kuran Özyeğin’in, halihazırda yeni inşa gemi ve tanker siparişleri de bulunuyor. En son Mubarız Mansimov’un sahip olduğu Palmali ile Armada Tersanesi’ni kuran Özyeğin’in, bu tersanede kendi filosu için kimyasal tankerler inşa ettiği biliniyor. Sahip olduğu Kumport Limanı ile limancılık sektöründe de yatırımları olan Hüsnü Özyeğin, kurduğu veya düşük maliyetle satın aldığı şirketleri kısa sürede büyütüp yük kârla satmasıyla tanınıyor. Bankacılık ve enerji alanında Türkiye’nin en büyük şirketlerinden olan Fiba Holding hem satın almalarıyla hem de satışlarıyla denizcilik sektörünü hareketlendiren şirketlerin başında geliyor.
2007 yılında kurduğu Fors Denizcilik ile Türk tersanelerinde tanker yaptırmaya başlayan Özyeğin, Kumport’u da satın alarak limancılığa girdi. Özyeğin ayrıca, aynı yıl Dünya Denizcilik ile yüzde 50-50 ortaklı Tankinvest şirketini kurarak toplam 245 milyon dolara 5 tanker siparişi verdi. Özyeğin, bu gemilerden Gan-Trophy adını taşıyan 52.000 dwt’lik ilk petrol ve kimyasal tankerini mayıs ayında teslim aldı ve diğer ikisini de bu yıl içinde filoya katacak. Siparişteki diğer iki geminin teslimlerinin ise 2012’nin ikinci yarısına ertelendiği belirtildi.
Mubariz Gurbanoğlu’nun şirketi Palmali Holding dünyanın en büyük 5 gemi filosundan birine sahip. Holding’e ait 116’sı kuru yük olmak üzere 130 gemi bulunuyor. Gemiler Akdeniz ve Karadeniz arasındaki Rus petrollerinin yüzde 75’ini taşıyor. Türkiye hayranı olarak bilinen Gurbanoğlu, en son bombalanan HSBC binasını satın alarak yedi yıldızlı bir otel yapacağını duyurmuştu.
Densa Denizcilik
Yönetim Kurulu Başkanlığını Ömer Sabancı’nın yürüttüğü Densa Denizcilik, 2008 yılının sonlarında global finansal krize bağlı olarak varlık değerlerinin çok düşmüş olması nedeni ile denizcilik alanında sektöre giriş yaptı. Ömer Sabancı, Densa hissedarlarının uzun vadeli görüşleri ve planları doğrultusunda spekülatif bir yatırımcı niteliğinden ziyade, klasik, köklü bir denizcilik firması oluşturmayı hedeflediğini belirtiyor. Kurulduğu günden bu yana dökme yük gemileri için ticari, teknik, personel, sigortalar, ikmal, ISM, vs gibi hususları bünyesinde ihtiva eden komple işletmecilik hizmeti sunan Densa, büyük tonajlı tankerler için de ticari işletmecilik ile ticari operasyon hizmetleri veriyor.
Densa’nın 2013 yıl sonu itibarı ile işletmeciliği yapılan gemi sayısı 21’e ulaşırken, filoda bulunan gemilerin hepsi 2011 yılı ve sonrasında inşa edilen yeni inşa gemiler. Bu gemiler; 2 adet 180.000 dwt cape size, 2 adet 83.000 dwt kamsarmax, 8 adet 55.000 – 59.000 dwt arası tonajlarda supramax, 6 adet 36.500 dwt handysize, 2 adet beheri 158.000 dwt suezmax tanker ve 1 adet beheri 106.000 dwt LR2 olmak üzere kapasitesi yaklaşık toplamda 1.623.000 dwt civarındadır.
Geden Lines
Mehmet Emin Karamehmet’in Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yaptığı Çukurova Holding’in iştiraki Genel Denizcilik-Geden Line, şirketi 1975 yılından bu yana denizcilik sektöründe faaliyetlerini sürdürüyor. Kuru dökme yük gemileriyle demir ve çelik taşımacılığı yapan Geden Lines genç tanker filosuyla da dikkatleri çekiyor. Sahip olduğu 53 tanker ve geminin toplam 4,7 milyon dwt taşıma kapasitesiyle Türkiye’deki en büyük filoyu elinde bulunduran şirketin Uzakdoğu tersanelerine vermiş olduğu çok sayıda yeni inşa tanker ve kuru yük gemisi siparişi olduğu biliniyor. Çukurova Holding bünyesinde bulunan Çukurova Demir Çelik Fabrikası’nın üretim ve ihracat faaliyetlerinden dolayı kuru yük gemi filosunu güçlendiren şirket, bünyesinde bulundurduğu Türkiye’nin en önemli özel petrol ve gaz şirketi olan Genel Enerji için de tanker filosunu yeni inşa modern tankerlerle sürekli gençleştiriyor.
Kaptanoğlu Denizcilik
Türkiye’nin en eski denizci ailelerinden biri olan Kaptanoğlu ailesi, şirketin kurucusu H. İsmail Kaptanoğlu ile 100 yıldan fazla bir süre önce başladığı armatörlük faaliyetlerine halen devam ediyor. Yönetim Kurulu Başkanlığını Gündüz Kaptanoğlu’nun yürüttüğü Kaptanoğlu Holding’in filosu nu kimyasal ve petrol tankerleri ile kuru yük gemileri oluştururken, toplamda 15 adet gemi bulunuyor. Gemilerinin 9 adedini Türkiye’de inşa eden Kaptanoğlu yerel üretime verdiği değerle öne çıkıyor. Armatörlüğün yanı sıra gemi inşa sektöründe de önemli oyunculardan biri olan Kaptanoğlu Holding’in, birçok farklı sektörde ortak girişim şirketleri bulunuyor. Kaptanoğlu’nun Dati Yatırım, Ereğli Denizcilik, Karadeniz Ro-Ro, Deniz Nakliyatı TAŞ, ve Marine Tug & Pilot şirketlerinde hisseleri bulunuyor.
Kıran Denizcilik
Türkiye’nin en eski denizci ailelerinden biri olan Kıran Holding, 1959 yılında gemi inşa ve tamir sektörüyle başladığı faaliyetlerine 1973 yılında armatörlüğü de ekledi. Onursal Başkanlığını Turgut Kıran’ın Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı Tahir Kıran’ın yürüttüğü Kıran Holding’in bünyesinde 17 kuru yük gemisi bulunuyor. Gemilerin toplam kapasitesi 1 milyon dwt civarında olduğu belirtilen Kıran Denizcilik, son yıllarda özellikle Uzakdoğu tersanelerine verdiği siparişlerle dikkat çekiyor. Geçtiğimiz yıl Çin tersanelerine verilen ultramax tipi 8 adet geminin filoya 2015 yılı sonunda katılmasıyla filosunu gençleştirmeyi amaçlayan Kıran Denizcilik taşıma kapasitesini de önemli ölçüde artırmış olacak.
Turkon Line
Kaşif Kalkavan tarafından 1945 yılında kurulan Turkon Holding’in denizcilik geçmişi 1875’li yıllara kadar dayanıyor. Türkiye’nin en köklü denizci ailelerinden biri olan Kalkavan ailesi, konteyner taşımacılığı ve armatörlük sektöründe 18 gemiyle hizmet veriyor. Holding’in İcra Kurulu Başkanlığını aynı zamanda Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı da olan Metin Kalkavan yürütüyor. Grup’a bağlı Sedef Tersanesi de son dönemde özellikle askeri gemi projeleriyle ön plana çıktı.
Ulusoy Denizcilik
1981 yılında Yılmaz Ulusoy Holding’e bağlı olarak faaliyetlerine gemi işletmeciliğiyle başlayan Ulusoy Denizcilik, bünyesine Ulusoy Denizyolları ve Finner Ship Management şirketlerini de katarak faaliyetlerini çeşitlendirmeye devam ediyor. Ulusoy Denizcilik filosunda 7 adet Ro-Ro gemisi, 2 adet Ropax gemisi ve 8 adet kuru yük gemisi bulunuyor. Yılmaz Ulusoy’un 7 farklı şirketle yürüttüğü denizcilik sektörü iştirakleri arasında; Ro-Ro taşımacılığı, acentelik, liman işletmeleri, gemi kiralama, kumanyacılık, personel hizmetleri, liman yükleme ve boşaltma hizmetleri yapan şirketler bulunuyor. Holding faaliyetleri arasında Çeşme Limanı’nın işletmeciliği yer alıyor. Ulusoy Holding inşaat, enerji ve turizm alanında Türkiye’nin önde gelen şirketleri arasında yer alıyor.
YASA Denizcilik
1999 yılında Yalçın Sabancı tarafından kurulan Yasa Denizcilik, inşaat, turizm sektöründe de faaliyet fösteren Yasa Holding’in deniz ticareti sektöründe faaliyet gösteren kolu olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Filosunda 19 adet modern kuru yük gemisi bulunduran Yasa Denizcilik 1,33 milyon dwt toplam taşıma kapasitesine sahip. 4 adet suezmax 4 adet Aframax tankerden oluşan toplam 8 tankerinin sahip olduğu toplam 1,3 milyon dwt taşıma kapasitesili filosuyla sektörün önemli bir oyuncusu konumunda. Yasa Denizcilik siparişini verdiği yeni dökme yük ve tanker gemilerinin katılmasıyla filosunu daha da güçlendirecek.
Yalçın Sabancı’nın elinde Dati Yatırım, Ereğli Denizcilik, Deniz Nakliyatı T.A.Ş, Denizciler Turizm ve Denizcilik ve Döysa Havacılık şirketlerinin de hisseleri bulunuyor.
