Zombi şirketler

Gökhan Esin

gokhanesin@marinedealnews.com

Virüsün hücreleri istila etmesi ciddi sağlık bozukluklarına sebep olabiliyor. Çünkü virüsler de bir “zombi” türüdür. Zombi şirketler de virüs gibi; ekonomi içindeki oranı yükselirse, ciddi bozulmalara yol açabilir

Covid-19 virüsünün kendi kendine üreme kabiliyeti yoktur; canlı değildir. Sadece hücrelerimizin içine girip onların mekanizmalarını kullanarak üreyebilir. Aslında bir tür “zombi”dir. Ama hücrelerimizi istila ettiklerinde ciddi bozukluklara yol açabiliyor.

“Zombi” olarak tanımlanan şirketler de, ekonominin çoğunluğuna bulaşırsa ciddi bozulmalara yol açabilir, tıpkı Covid-19 virüsü gibi… Dolayısıyla, liderlerin zombi şirketlerin var olmadığı yönünde davranması halinde, zombi şirketlerin ümidi tükenir, yaşadıklarını kabul etmeyi bırakır ve ekonomide zombileşme eğilimi başlar.

İflasların çok olabileceği konuşuluyordu ama öyle olmadı
Pandemi başladığında beklenen ekonomik senaryoyu hatırlayalım; ekonomi çökmesin diye önce paraya boğulacak, takip eden dönemde de şirketler aldıkları paraları geri ödeyeceklerdi. Öte taraftan, gerçekçi olmak adına tüm şirketlerin ödemeleri kusursuz yapması da beklenmiyordu. Bazı şirketlerin ödeme güçlüğü yaşaması muhtemeldi, hatta iflasların olabileceği de konuşuluyordu. Fakat beklendiği gibi iflas haberleri görülmüyor. Peki, neden?

Piyasada oyunun kuralları birdenbire değişebilir
Pandemi çoğunlukla yüz yüze iş yapan sektörleri yaraladı. Geri kalanlar beklenenden az hasar aldı. Peki, iflas haberlerinin olmamasını neye bağlayabiliriz? İflaslar, genel olarak nakit darlığından kaynaklanır. Fatura ödeyememe ile başlar ve ansızın şirket tepe taklak olabilir.

“Olmaz” demeyin, ülkeler bile borç ödeyememe durumuna düşebiliyor. Ülke ile şirket arasındaki önemli bir farkı hatırlatmak isterim, ülkeler para basma kabiliyetine sahiptir. Buna rağmen 1998 yılında Rusya borç ödeme güçlüğüne düşüp moratoryum (borç erteleme) ilan etmişti. Ansızın tahvilleri ödemeyerek kendilerinden beklenmeyen bir şey yaptılar, hayat boyu bir kez yaşanabilecek kuraldışı bir olay. Demek ki, piyasalarda oyunun kuralları birdenbire değişebiliyor.

Pandemi dönemi ve sonrasına yönelik iki senaryo belirleyelim
Pandeminin başında kredi kanalı ile yöneltilen para, birçok şirketin nakit darlığına düşmesini engelledi. Kısa süreliğine borç ödeme güçlüğünü önledi ya da öteledi diyebiliriz. Şimdi iki tane senaryo üzerine gidelim; (1) ekonominin toparlandığı ve firma cirolarının Covid-19 öncesine döndüğü, (2) ciroların mevcut seviyeye tutunduğu şekilde iki senaryo üretebiliriz.

İlk senaryoda, firmaların ödeme gücü (yani bir dönemde elde edilen gelirin, borçların ne kadarını ödediğini gösteren rasyo) borç miktarı yükseldiğinden dolayı geçmişe kıyasla düşecektir. Kısacası, firmaların gelirleri geçmiş ile aynı seviyede olsa dahi borç miktarları artığından ödeme gücü azalır. Peki, bu veya benzeri borçluluk kökenli olumsuz bir senaryonun sonuçları neler olabilir? Borçlar yeniden yapılandırılabilir, şirket sahipliği değişebilir, geleceğe yönelik gelir hedefi yükseliyorsa borçlarını ödemekte ısrar edebilir. Özetle, şirketler zombi gibi dolaşacağına bir aksiyon alarak yollarına devam edebilirler.

İkinci senaryonun odaklandığı sektörler havayolu, otel, lokanta ve eğlence sektörleridir. Pandemi süresinde müthiş gelir kaybı yaşadıklarından borç ödeme güçleri zaten azaldı. Bu şirketlerin destek ile ayakta tutulması “zombi şirket” kavramını doğurabilir. Şöyle ki, bu şirketler pandemi öncesi ciro seviyelerine dönse dahi borç ödeme güçleri, birinci senaryodaki firmalara nazaran bir hayli düşmüş olacak. Dolayısıyla, iflas edemeyen, bir şekilde ölü gibi hayatına devam eden şirketler türeyecek.

Tıpkı virüs gibi! Yazımızın başında bahsettiğimiz şekilde; virüsler de bir tür zombidir. Hücrelerimizi istila ederlerse ciddi bozukluklara sebep olabilirler. “Zombi” olarak nitelendirilen şirketler de virüslere benzer; ekonomi içindeki oranı yükselirse, ciddi bozulmalara yol açabilir.

Özetle, zombi şirketleri görmezden gelmek çözüm olamaz. Devletlerin kısıtlı kaynaklarını zombileşme ihtimali olan firmalara yönlendirmesi, pandemi sonrası -bu şirketlerin- ekonomiye yumuşak geçişini sağlayabilir. Aksi halde herkesin korktuğu işsizlik ve çöküş olasılıklarını daha sık, hatta daha tehlikeli şekilde konuşmaya başlayabiliriz.

Burada yazılanlar yatırım tavsiyesi değildir.

Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.

Bunu Paylaşın
gokhanesin@marinedealnews.com