Nordic Plan’da çatışma sorumluluğu

Tekne sigortası, ilke olarak “önce öde sonra tazmin ol” prensibine dayanan bir kaza, diğer bir deyimle maddi hasar sigortasıdır. Temel görevi gemiyi, yani tekneyi ve makinalarını, yedek parçalarını ve gemide bulunan ekipmanları herhangi bir deniz kazası sonucu maruz kalacakları zarar ve kayıplara karşı teminat altına almaktır. Buna ek olarak, Norveç Deniz Sigorta Planı’na göre (eski adı ile Norwegian Marine Insurance Plan, yeni adı ile Nordic Plan 2013) tekne sigortası bir geminin çatışma sorumluluğunu da teminat altına almaktadır. Kurallar icabı almasına almaktadır da, bir çatışma sonucu ortaya çıkan sorumlulukların tümünü tekne sigortası teminat altına alıyor diye bir durum tabiiki söz konusu olmayıp, her zaman Pandi sigortasının varlığı gerekli görülmektedir.
Bir çatışma esnasında tekne sigortasının çatışma sorumluluğu, karşı geminin sadece, zaman kaybı dahil olmak üzere, maddi hasarlarını karşılar, bir başka deyişle gemiye verilen zararları karşılar ve tekne sigortasının azami limiti, hukuki masraflar dahil, poliçedeki sigortalı meblağı aşamaz. Bahis konusu çatışma sonucu sigortalı geminin tam ziya olması halinde sigortalı meblağ limiti karşı geminin hasarlarını ödemek için ikinci kez uygulanır. Bu arada sigortalının toplam hukuki sorumluluğu şayet tekne sigortasındaki sigortalı meblağı aşıyorsa aşan miktarı PandI Klübü devreye girerek artan çatışma sorumluluğu kuralı tahtında (Excess Collision Liability) karşılar. Burada üzerinde durmamız gereken çok önemli iki husus var; bunlardan biri tekne sigortasının devreye girmesi için sigortalı geminin karşı gemiye veya cisme doğrudan doğruya fiziki bir temas sonucu hasar vermesi gerekmektedir. İkincisi ise tekne sigortası karşı geminin sadece çatışmadan kaynaklanan maddi tekne hasarlarını ve zaman kaybını karşılar demiştik. Çatışma sonucu meydana gelen can kaybı, yaralanma ve kargo hasarlarını çarpan geminin tekne sigortası karşılamaz. Her iki maddede belirttiğim hususlar Pandi klüp teminatina giren rizikolardır. Bu noktada Institute Time Clause’ları ile Nordic Plan’ın da birbirinden ayrıldığı bir örnek gösterebilirim. Bir gemi yanaşma manevraları esnasında yarattığı dalgalar ile iskelede yanaşmış olan bir başka geminin iskeleye aşırı yaslanması sonucu hasar görmesine neden oluyor diyelim. Bu örnekte manevra yapan gemi diğer geminin hasarlanmasına neden oluyor ama hasar doğrudan bir temas sonucu olmadığından teminat tekne sigortasına değil Pandi klüp sigortasına girer (wash damage). Aynı gemi, o esnada iskeleden ayrılmakta olan bir başka gemi ile tam çarpışmak üzere iken ani bir manevra sonucu çatışmayı atlatır ama bu manevra esnasında yarattığı dalgalar iskeledeki bir başka geminin hasar görmesine neden oldu diyelim. Bu tekne hasarını önlemek için yapılan bir manevra olduğundan sonuçları da Nordic Plan’a göre tekne sigortası tarafından karşılanır ancak aynı riziko ITC’u tahtında nedeni ne olursa olsun teminat haricidir ve Pandi klüp teminatına girer.
Gördüğünüz gibi birbirine benzer rizikoların her iki sigorta türü (tekne ve Pandi) tarafından teminat altına alınması zihinlerde ve de hasar tazminleri esnasında ciddi anlaşmazlıklar ve sorunlar yaratmaktadır. Buna ek olarak, bir çatışma sonucu her iki taraf da zararlarının ödeneceğini garanti altına alabilmek için birbirlerinden teminat mektubu isterler. Tekne sigortacılarının bünyesinde teminat mektubu verme mekanizması ve sistemi oluşturulmamıştır. Bu yüzden tekne sigortacılarının bu tür olaylarda teminat mektubu vermeleri hem masraflı olur hem de zaman alır, çünkü bunu üçüncü şahıslardan temin ederler. Diğer taraftan PandI Klüpleri normal şartlar altında şayet sigorta teminatında bir sorun yok ise bu tür bir teminatı anında verebilirler.
Tarihsel nedenler yüzünden, Nordic Plan’a göre 4/4’ü, ITC’ye göre 3/4’ü tekne sigortası teminatına dahil edilen çatışma sorumluluğunun 4/4’ünün gün geçtikçe PandI Klüpleri tarafından teminat altına alındığını görmekteyiz. Uygulamada yüzde 100’e yakın bir oranda çatışma sorumluluğu tamamen PandI Klüpleri tarafından teminat altına alınıyor ise yetkililere buradan sesleniyor ve sürekli zihinleri karıştıran bir unsur olan çatışma sorumluluğunun tekne sigortası klozlarından tamamen çıkartılmasını öneriyorum. Bunu sağlayabildiğimiz zaman bir çatışma esnasında tekne sigortası ile Pandi sigortası arasındaki gri alanlar ortadan kalkmış olacaktır. -Aret Taşcıyan