NATO üyesi ülkelerin liderleri, Soğuk Savaş’tan bu yana en önemli NATO zirvelerinden biri olarak nitelendirilen toplantı için Hollanda’nın Lahey şehrinde bir araya geldi. İki gün sürecek zirvede, ittifakın savunma harcamaları başta olmak üzere, Orta Doğu’daki gelişmeler ve Ukrayna-Rusya savaşı gibi kritik başlıklar ele alınıyor.
NATO’nun mevcut gündeminin merkezinde, üyelerin savunma harcamalarını artırma taahhüdü yer alıyor. 2014’te belirlenen ve gayri safî yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 2’sine denk gelen hedefin, yüzde 5 seviyesine yükseltilmesi masadaydı. Bu artışın, ABD’nin Avrupa güvenliğine olan katkısını sürdürmesi için bir teşvik unsuru olması bekleniyor.
Harcama Tablosunda Öne Çıkanlar
Lahey’de düzenlenen kritik NATO zirvesinde savunma harcamaları, ittifak üyeleri arasındaki en tartışmalı gündem maddesi olarak öne çıktı. Mevcut durumda 32 üyeden 24’ü, 2014’te belirlenen GSYH’nin yüzde 2’si oranındaki savunma harcaması hedefini tutturabilmiş değil.
- Polonya, yüzde 4,2 ile yeni hedefe en yakın ülke konumunda bulunuyor.
- Listenin en alt sırasındaysa yüzde 1,28 ile İspanya yer alıyor.
- 8 ülke ise hâlen yüzde 2 seviyesinin altında kalıyor.
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, ülkelerin bu hedefe kademeli şekilde ulaşmalarını öngören bir model önerdi:
- Temel savunma harcamaları (ekipman alımı, personel vb.): En az yüzde 3,5
- Altyapı harcamaları (askerî üsler, lojistik yatırımlar vb.): En fazla yüzde 1,5
Bu öneriyle birlikte, toplamda yüzde 5’lik savunma bütçesi hedefine ulaşılması amaçlanıyor.
- Rusya’ya yakın ülkeler (Polonya, Baltıklar gibi) hızlı hareket edilmesini savunarak 2030 yılını hedef gösteriyor.
- Rutte, orta yol olarak 2032 yılını öneriyor.
- Ancak Fransa, Almanya ve İtalya gibi bazı Batı Avrupa ülkeleri bu oranın 2035’e kadar kademeli olarak artırılması gerektiğinde ısrarcı.
Bu farklılık, NATO içindeki stratejik öncelikler ve bütçe gerçeklikleri açısından üye ülkelerin ne kadar çeşitli yaklaşımlara sahip olduğunu gözler önüne seriyor.
Türkiye’nin NATO'daki pozisyonu
Türkiye, 2024 yılında yüzde 2’lik hedefi aşan ülkelerden biri olmuştu. Zirve öncesinde yüzde 5 hedefi için de olumlu cevap verdi. Ayrıca Türkiye’nin, terörle mücadele ve ittifak üyeleri arasındaki savunma sanayii bariyerlerinin kaldırılması gibi başlıklarda sonuç bildirgesine etki etmesi bekleniyor.
Erdoğan-Trump görüşmesi
Zirvenin dikkat çeken gelişmelerinden biri de, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın ikinci dönemdeki ilk yüz yüze görüşmesi oldu. Görüşmede:
- Savunma sanayiinde işbirliği vurgulandı.
- İsrail-İran ateşkesi memnuniyetle karşılandı, kalıcı barış temenni edildi.
- Gazze’deki insanî durum ve Ukrayna Savaşı ele alındı.
- ABD-Türkiye ilişkilerinde yakın diyalog ve stratejik işbirliği vurgulandı.
Trump, önceki başkanlık döneminde Erdoğan’ı iki kez Beyaz Saray’da ağırlamıştı. Yeni dönemde bu ilk buluşma, ikili ilişkilerin geleceği açısından önemli bir sinyal olarak değerlendiriliyor.
