Yaşanmakta olan finansal krizin ve bunun kaçınılmaz sonucu olarak küresel talebin daralmasının etkisi, kuru yük piyasasına çok güçlü bir şekilde yansıdı. Mayıs ortalarından itibaren düşme trendine giren navlun değer kaybı, kredi krizinin de etkisiyle kasım ayı ortaları itibariyle son altı yılın değerlerine geriledi.
Eylül ayı öncesindeki süreç içerisinde ekonomistler, Çin’in olimpiyatlar nedeniyle hava kirliliğini önlemek maksadıyla yaz boyunca endüstriyel faaliyetlerini azaltması ve derinleşen mali kriz yüzünden Batı ekonomilerinin yavaşlamasıyla, küresel hammadde talebinin azalacağını tahmin ediyordu. Ancak eylül ortasında yaşanan küresel makro gelişmeleri takiben hammaddeye olan talep tahminlerin ötesinde bir ölçüde azaldı. Talep daralmasının, şu an için süresi öngörülemeyen belli bir zaman periyodunda devam etmesi artık kesinleşti.
Yılın dördüncü çeyreği için Gayri Safi Yurtiçi Hasıla tahminleri düşürülen ABD ve Avrupa gibi Batı ekonomilerdeki yavaşlamanın hızlanmasından ziyade, kuru yük piyasası için daha da önemlisi Çin’in ekonomik faaliyetlerinin, dolayısıyla hammadde talebinin, özellikle zayıflayan emlak ve ihracat piyasaları yüzünden hız kesmesi oldu. Çelik fabrikalarının üretimlerini yüzde yirmi civarında kısması ile küresel çelik üretiminin düşmesi sonucunda başta Çin olmak üzere, üretici ülkeler demir cevheri ve kömür ithalatlarını azalttı. Hububat hasat dönemi başlamasına ve yaklaşan kış nedeniyle termal kömür taşımalarının denizyolu taşımacılığına olumlu etkilerinin olması gerekliliğine rağmen uzun mesafeli demir cevheri ticaretinin eksikliği kuru yük navlun fiyatlarını son derece olumsuz etkiliyor.
Çin çelik pazarı kan kaybediyor
2003 yılından itibaren kuru yük piyasasının lokomotifi durumundaki Çin demir çelik endüstrisi, bu yılın ilk on ayında 53,12 milyon ton çelik mamulü ihracatı gerçekleştirebildi. Bu miktar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,2 daha düşük. Sadece ekim ayı ihracatı ise 4,62 milyon tonla eylül ayının 6,67 milyon tonluk miktarına göre yüzde 31 daha düşük. On aylık çelik mamulü ithalatı ise 13,47 milyon ton, geçen yıla göre yüzde 5 daha az, sadece ekim ayı ithalatı ise 1,15 milyon ton olarak gerçekleşti.
Ülkenin çelik üreticileri yılın dördüncü çeyreği için kendilerine yapılan siparişlerin, azalan küresel talep ve finansal kriz nedeniyle yüzde 50 daha az olduğunu belirtiyor.
Bu arada ekim ayı ham çelik üretimi 2006 mayıs ayından bu yana en düşük seviyesine gerileyerek 35,9 Mt olarak gerçekleşti. Bu miktar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16, bir önceki aya göre ise 3,7 Mt daha az. Çin’in ham çelik üretimi son dört aydır gittikçe düşüyor.
Çin’in demir cevheri ithalatı azalma eğiliminde
Çin’in ekim ayı demir cevheri ithalatı eylül ayına göre yaklaşık 9 Mt azaldı. Ekim ayında 30,62 Mt demir cevheri ithal eden Çin’in eylül ayı ithalatı ise 39,2 Mt olmuştu. Böylece yılın on ayındaki toplam ithalat miktarı geçen yıl aynı döneme göre yüzde 20 azalarak 376,69 Mt’ye ulaştı.1999 yılından bu yana sürekli artan Çin’in demir cevheri ithalatının 2009 yılında ilk kez hız keserek 2008 yılı için tahmin edilen 400 milyon ton seviyesinde kalabileceği belirtiliyor.
Finansal kriz küresel ticareti yavaşlatıyor
Kuru yük navlun fiyatlarının aşırı düşmesinde diğer temel neden, kredi piyasasında yaşanan kriz sonucunda kredi mektubu taleplerinin refüze olması. Azalma sürecinde olsa da küresel talep devam ediyor, ancak finansal nedenlerden dolayı küresel ticaret durma noktasına geldi. Doğal olarak bu durum özellikle kuru yük ve konteyner deniz taşımacılığına tarihlerindeki en büyük krizlerinden birini yaşatıyor. Kömürle çalışan enerji santralları, çelik üreticileri ve gıda sektörünün hammadde taşımaları, kredi mektubu temin edilememesi nedeniyle yapılamıyor. Şimdilik çoğu üretici firma ellerindeki hammadde stokunu kullanıyor. Durum bu şekilde devam ettiği takdirde 2009 yılında enerji ve gıda sıkıntısı baş gösterebileceğine dikkat çekiliyor. Deniz taşımacılığını olumsuz etkileyen diğer bir neden de satıcıların düşük fiyatlardan ellerindeki malı satmak istemeyerek tüketicilerin stoklarının azalmasını müteakip olası daha iyi fiyatları beklemeleri. Öyle ki yaşanan istikrarsızlık nedeniyle emtia fiyatları sipariş edildiği zaman ile yükün varış limanına ulaşması arasında geçen sürede değer yitiriyor.
2009’da navlunlar nasıl olacak?
2009 yılı için kuru yük talep artış tahminini yüzde 5,5’ten yüzde 3,6’ya indirgeyen JP Morgan’ın capesize, panamax, supramax, handymax 2009 yılı navlun tahminleri daha önceki tahmininden yüzde 55 ila 61 arasında değişen oranlarda düşürüldü. Söz konusu kurumun tahminlerine göre 2008 yılına göre 2009 yılı ortalama navlun değerlerinde panamax, supramax ve handymax’lar için yüzde 57-58, capesize’lar için yüzde 63 düşüş bekleniyor. Bütün bu belirtilen gelişmeler sonucunda navlunda bu yıl içerisinde ulaşılan yüksek rekor değerlere yakın gelecekte tekrar ulaşılması mümkün görülmüyor. Son olarak, krizin aşılmasındaki süreçte psikolojik faktörlerin de etkisinin göz ardı edilmemesi gerektiğine inanıyoruz.
MARVEL DANIŞMANLIK
VE DENİZCİLİK A.Ş.
www.marveldanismanlik.com.tr
20 Kasım 2008
