Yeni nesil gemilerde kullanılan tahrik ve konumlandırma sistemleri askeri gemilerimizde kullanılmaktadır. Bildiğim kadarıyla;
– “ALEMDAR” ve “IŞIN” gemilerimizde DP (Dinamik Konumlandırma) sistemi mevcuttur. Offshore’da DSV (diving support vessel) dediğimiz dalış destek gemilerine çok benzerler,
– “ANADOLU” VE “TRAKYA” gemilerimizde de DP sistemi ve azimuthal (360 derece dönebilen pervane) tahrikler bulunacaktır.
Gördüğünüz üzere offshore teknolojilerindeki gelişim sadece ticari, sivil gemileri değil, askeri gemileri de etkilemektedir. Bu gemilerde görev alan, alacak, subaylarımızın da ülkemizin mevcut enerji filosunda bulunan sondaj gemilerine gözlemci olarak gönderilmeleri konuyla alakalı tecrübe kazanımını hızlandırabilir.
Aslında benzerlikler sadece gemi tahrik ve konumlandırma sistemleriyle sınırlı değildir. ROV (remotely operated vehicle) dediğimiz sualtında hem gözlem hem de çalışma yapabildiğimiz robotlar da yine yukarıda bahsettiğim gemilerimizde kullanılmaktadır. Donanmada daha önceden ROV tecrübesi olanların geçici olarak enerji filosundaki gemilere gönderilmesi sivil personel yetiştirilmesini hızlandırabilir.
GPS’in (küresel konumlandırma sistemi) kullanıma girmesi biz denizcilerin işini kolaylaştırmıştır. Denizciler dünya üzerinde nerede olduklarını kolayca bilmektedir. Bildiğiniz üzere Amerika’nın uzay yörüngesine yerleştirdiği uydular sayesinde başlamıştır. Arkasından Rusya da kendi sistemi olan Glonass’ı devreye almıştır. Ticari gemilerdeyken yine bu gelişimlerden uzak kalıp gemideki GNSS (Global Navigation Satellite System) cihazımızın adını kalıplaştırıp GPS olarak ifade ettik. Sadece ona bağımlı olduğumuzu sanıyoruz ama aslında durum tam olarak böyle değil.
Amerika ve Rusya’dan sonra; öğrencilik yıllarımdayken Avrupa Birliği’nin Galileo projesinden bahsediliyordu, uydular 2020 senesi içinde, daha yeni aktif olmaya başladı. Çin her alanda kendini geliştirirken burada da geri kalması beklenemezdi ve onlar da hızlı bir şekilde BeiDou’yu devreye aldı. 2010 yılında ilk kez offshore gemilerinde çalışmaya başladığımda sadece GPS ve Glonass uydularından aldığımız sinyalleri kullanırken şimdi çeşitlilik arttı.
Bir de pozisyon konumlandırması proje işlerinin temelinde olduğu için mevki hata payınızın çok az olması gerekir. Bu yüzden de operatör firmalar düzeltme sinyalleri için servis sağlayıcı firmalara süreli sinyal alım ücreti öderler. Yani ticari bir gemide kullandığınız GPS ile hata payınız 100 m iken offshore gemilerinde düzeltme sinyalleriniz de mevcut olduğu için hata payınızı 10 cm’ye kadar indirebiliyorsunuz.
Uyduları yerleştiren devletler, size düzeltme sinyallerini sağlayan firmalar eğer sizin yaptığınız projeyi, işi kendilerine tehdit olarak algılıyorsa şalteri kapatabiliyor. Bunu nerede görüyoruz derseniz uzunca bir süredir Doğu Akdeniz’de, özellikle de Suriye’ye yakın yerlerde GPS sinyalleri uzun süreli kesintiye uğramaktadır. Uydu sinyallerinde olumsuzluklar artık sadece kesintilerle sınırlı değildir. Son zamanlarda artış gösteren gemilere yönelik siber saldırıların başında GPS spoofing (sinyal yönlendirme) gelmektedir. Yani siz aslında gitmek istediğiniz yere gittiğinizi, platformun olmak istediğiniz pozisyonda olduğunu sanıyorsunuz. Gemi üzerindeki verileriniz bunu gösteriyor ama gerçekte orada değilsiniz! Bunu önlemenin yolu her zaman diğer eski seyir tekniklerini de kullanarak pozisyonunuzu ikincil bir şekilde kontrol etmek. Kafayı monitörlerden kaldırıp biraz da lumbozlardan dışarı bakmak. Hatırlarsanız “GRACE 1” isimli tanker Cebelitarık’ta tutulurken, “STENA IMPERO” tankeri de İran karasularına izinsiz girdiği gerekçesiyle durdurulmuştu.
Kullandığınız sistemler yabancı menşeli olunca haliyle yaptırımlara da maruz kalabiliyorsunuz. Firmalar size ihtiyacınız olan GPS ürününü satmayabiliyor veya elindeki ürünü kullanmak için ihtiyacınız olan düzeltme sinyali aboneliğini açtırmıyor. Sualtından pozisyon bilgisi almak için kullandığınız beacon (ses sinyali göndericisi) yedek parçalarını almanız engelleniyor. Bu gibi durumlar yakın zamanda kendi gemilerimiz üzerinde yaşanmıştır. Bu yüzdendir ki ülkemizde bulunan ilgili özel sektör firmalarının bu konularla da alakalı olarak biraraya gelmesi gerekir. Nasıl ki pandemi sırasında teknolojide önde gelen firmalarımız bir araya gelerek kısa sürede hastanlerimizin ihtiyacı olan ventilatörleri üretmeyi başarmıştır; offshore sahalarımızda çalışacak gemilerimizin pozisyonlama güvenliği ile ilgili de çalışmalara vakit kaybetmeden başlamak gerekir.
Bu gemiler bizim!
Ülkemizin enerji filosundaki sondaj gemilerimizin düzgün şekilde kulanılabilmesi için ivedilikle diğer kısımlara da eğilmemiz gerekir;
– Sondörlerin eğitimlerini hızlandırıp cyberchair (sondaj ekipmanlarının kumandası) aşinalıkları artırılmalıdır.
– Makine mühendisileri, mekanikerler ve hidrolik teknisyenleri yetiştirmek için planlama yapılmalıdır. Birçok ekipman hidrolik prensipleriyle çalışmaktadır.
– Elektrik ve otomasyon üzerine eleman yetiştirilmelidir. Yüksek voltaj ve farklı kapasitedeki switchboard’lar bu tip gemilerde çokça bulunmaktadır.
Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.
