Denizcilik Eski Müsteşarı Dr. Mustafa Korçak, Anayasa Mahkemesi ‘nin özelleştirilen TDİ ve DDY limanlarının işletme sürelerinin ihaleye çıkarılmadan 49 yıla uzatılmasıyla ilgili çıkarılan Torba Kanunun bahsedilen maddesinin iptali hakkındaki görüşlerini MarienDeal News okurları için kalema aldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 6.01.2022 tarihinde 7350 sayılı kabul ettiği bir Torba Kanunla 24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici maddeyi ilave etmiştir. limanlar
“MADDE 1– 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir. limanlar
“GEÇİCİ MADDE 30 – Bu Kanun hükümleri çerçevesinde Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne ait bazı limanların işletme hakkı verilmesi/devri yöntemiyle özelleştirilmeleri neticesinde imzalanan kırk dokuz yıldan az süreli sözleşme süreleri; bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç dört ay içinde başvuruda bulunulması, sözleşmeden doğan tüm mali yükümlülüklerin ek sözleşme imzalanmadan önce yerine getirilmesi, özelleştirme sözleşmesinden kaynaklı olarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü aleyhine açılmış davalar var ise bu davalardan tüm yargılama giderleri üstlenilerek kayıtsız ve şartsız feragat edilmesi ve ek sözleşme düzenlenmesi şartıyla, hakkın başlangıç tarihinden itibaren kırk dokuz yıla kadar uzatılır.limanlar
Ek sözleşmelerde süre uzatımı, ek sözleşme bedeli ve ödeme koşulları ile ilgili hususlar dışında özelleştirme sözleşmesini değiştirecek herhangi bir hükme yer verilemez. Ek sözleşme ile uzatılan süre yatırım sürelerine eklenemez.
Ek sözleşme bedelinin tespitinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından bu Kanun hükümleri çerçevesinde 6.12.2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre değerleme yapmaya yetkili en az iki kuruluş danışman olarak görevlendirilir. Özelleştirme sözleşmesi bedeli, işletici/alıcı tarafından yapılan yatırım tutarları, kapasite artışı, özelleştirme sonrasında işletici şirket hisselerinin satışı söz konusu olmuş ise bu bedeller ve diğer tüm veriler dikkate alınarak uluslararası değerleme standartlarına göre hazırlanmış değerleme raporları ile belirlenen ek sözleşme bedeli, uzatım süresi ve diğer hususlar Özelleştirme Yüksek Kurulunun onayına sunulur.
Özelleştirme Yüksek Kurulunun onayı halinde, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından işleticilere/alıcılara ek sözleşme imzalanmak üzere üç ayı geçmemek üzere süre verilir. Talep halinde bir defaya mahsus olmak ve ilk verilen süreyi geçmemek üzere ek süre verilebilir.”
Yani Türkiye Denizcilik İşletmeleri’ne (TDİ) ait 13 liman ile Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü’ne (DDY) ait beş limanın geçmiş yıllarda verilen işletme haklarının sürelerinin verilen sürenin ihaleye çıkmadan 49 yıla tamamlanması bir torba kanuna eklenmiştir.
Cumhuriyet Halk Partisi ( CHP ); TBMM’nin kabul ettiği 7350 sayılı bu Kanunun özelleştirilen limanlarla ilgili geçici 30’uncu maddesinin, Anayasa’nın, 2, 6, 10, 13, 35, 36, 43, 48 ve 138’inci maddelerine aykırı olduğunu belirterek Anayasa Mahkemesi’ne iptal başvurusunda bulunmuştur.
Anayasa Mahkemesi (AYM) konuyu incelemiş yapılan iptal başvurusunu haklı bulmuş ve 7350 Sayılı Kanunun birinci maddesinin geçici 30. Maddesini Anayasa’ya aykırı bularak 20.07.2022 tarih ve 2022/92 sayılı Kararı ile iptal etmiştir. İptal Kararı 2.08.2022 tarih ve 31911 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
Gelişmeleri özetledikten sonra kısaca olayın yorumu ve bundan sonra nasıl hareket edileceği hususunda görüş belirtmekte yarar vardır:
Son yıllarda bir kanun ile birden çok bazen 55-60 kanunda değişiklik yapmak yani torba kanun çıkarmak alışkanlık haline gelmiştir. Bu durum TBMM’nin bir konu üzerine yoğunlaşarak sağlıklı bir kanun çıkarmasını engellemekte ve Anayasa’ya ve diğer yürürlükteki kanunlarla çelişen bir kanun çıkmasına sebep olmaktadır. İstisnai bazı uygulamalar mutat hale gelmiştir. Bu şekilde kanun yapmayı benimsemek mümkün değildir.
Dikkatler başka bir kanun üzerine odaklanmışken araya bir önerge ile çok farklı bir kanunda değişiklik yapmak ciddi tartışmalara sebep olmaktadır.
Ortada geçerli bir ihtiyaç yok iken limanların ihale ile verilmiş işletme sürelerinin, yeni bir ihale etmeden 20 seneye yakın uzatılması, doğal olarak bazı şüpheleri beraberinde getirmiştir.
Başta Anayasa ve bazı kanunlara aykırı olduğu belli olduğu halde böyle bir kanunun çıkarılmasının sebebini anlamak mümkün değildir.
Anayasa Mahkemesi’ne müracaat ve Yüce Mahkeme’nin iptal kararı çok yerinde olmuştur. Eğer Anayasa Mahkemesi iptal etmeseydi işletme hakkı verilen birçok başka ihalelerin de süreleri uzatılabilirdi. Emsal teşkil ederdi. Buna engel olunmuştur.
Bilindiği kadarıyla ilk özelleştirilen ve işletme hakkı 30 yıllığına verilen liman 1997 yılına aittir. Yani işletme hakkı süresi dolmuş liman yoktur. Şayet varsa ve süre uzatıldı ise yapılan işlem iptal edilmelidir. Mevcut mevzuata göre limanın işletme hakkı yeniden ihale edilir. Bu süre içinde özelleştirilen, adı geçen çok önemli limanların ekonomiye zarar vermemesi için İşletme izinleri geçici 6 ay uzatılabilir. Bir limanın yasal işletme hakkı olmayan bir kuruma işletme izni verilemez, Liman Başkanlıklarınca gemi girişleri ve çıkışları yaptırılamaz. Aksi hareket eden veya edenler sorumlu olurlar. Hatta geçmişte şartları sağlamayan bazı limanların münakaşalı rıhtımlarında (Bir limanda birden fazla rıhtım olabilir) dahi elleçleme faaliyetine izin verilmemiştir.
Anayasa Mahkemesi Kararı Resmî Gazete’de yayımlandığı anda gerçek ve tüzel kişiler tebliğ edilmiş sayıldığı için bu konuda işin doğrudan muhatabı Özelleştirme İdaresi ile limanlardaki ellleçleme faaliyetlerini denetleyen ve gerekli her türlü izinleri veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’dır. Bu kurumlar konuyu yasal zeminde yürütmeye devam etmek zorundadır.
Bu haberin/makalenin tamamı ya da bir kısmı kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Kaynak gösterilse dahi aktif link verilerek kullanılabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayımlayanlar hakkında yasal işlem başlatılır.
