Ermenistan, 1915 olaylarının 110. yıldönümünü, Başbakan Nikol Paşinyan’ın “soykırım” politikasına dair tartışmalara neden olan çıkışlarının gölgesinde anıyor. Paşinyan’ın, Ermenistan’ın bugüne dek sürdürdüğü “soykırımın uluslararası alanda tanıtılması” stratejisini sorgulayan açıklamaları, ülkede hem muhalefetin hem de milliyetçi çevrelerin sert tepkisini topluyor.
Muhalefet, bu yılki anma törenlerinin geçmiş yıllara göre daha düşük profilde organize edildiğini öne sürerken, Paşinyan hükümetini “soykırımı önemsiz göstermeye çalışmak” ile suçladı. Ermenistan’ın muhalif yayın organı Hraparak, Paşinyan’ın Tsitsernakaberd Anıtı’na sadece kısa bir protokol ziyareti plânladığını yazdı.
Paşinyan’ın yaklaşımı değişim sinyali veriyor
Başbakan Paşinyan, yakın zamanda yaptığı bir açıklamalarda cesur çıkışlar yaparak, “Ermeni Soykırımı tarihini yeniden incelemeli, ne olduğunu, neden olduğunu, nasıl algıladığımızı ve kimin üzerinden algıladığımızı anlamalıyız,” şeklinde konuştu. Paşinyan, Ermeni basınında çok ses getiren açıklamalarında “1939'da nasıl ‘Ermeni Soykırımı' gündemi yoktu da, 1950'de Ermeni Soykırımı gündemi ortaya çıktı?” diye sormuştu. Mart ayında ise Erivan’da bir grup Türk gazeteciye verdiği demeçte, “Resmî tutumumuz, Ermeni Soykırımı'nın uluslararası alanda tanınmasının bugün dış politika önceliklerimiz arasında yer almadığıdır,” diyerek dikkât çekici bir tavır sergilemişti.
Paşinyan’ın bu yaklaşımı, 1991’de bağımsızlığını ilan ettiğinden bu yana soykırımın tanıtımını dış politikasının temel önceliği haline getiren Ermenistan’ın tutumunda önemli bir kırılma olarak yorumlanıyor.
Bu açıklamalar, Paşinyan’a yönelik muhalefeti daha da körükledi. Bazı politik gruplar, Başbakan’ı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile aynı çizgide olmak hattâ ortaklık ile suçlarken, 22 Nisan’da Ermenistan Parlamentosu’nda yaşanan fiziksel arbede, ülkedeki tansiyonun geldiği noktayı gözler önüne serdi. Muhalefet partilerinin soykırımın inkârını suç sayan kanun teklifi ve Paşinyan'ın liderliğindeki iktidar mensuplarının bunu reddetmesi milletvekilleri arasında kavga çıkmasına sebep oldu.
Ermenistan'ın uluslararası yankıları ve Türkiye’nin tepkisi
Ermenistan’ın iç tartışmalarının uluslararası anma etkinliklerine nasıl yansıyacağı da merak konusu. 1991’den bu yana 1915 olaylarının dünyada “soykırım” olarak tanınması için yoğun lobi faaliyetleri yürüten Erivan yönetimi, 2023 itibariyle 34 ülkenin bu tanımı kabûl etmesini sağladı. Ancak Paşinyan’ın yeni yaklaşımı, bu politikanın değişebileceğine işaret ediyor. Başbakan, “Bir ülkenin soykırımı tanıması bize güvenlik, refah ya da barış getirmiyor,” ifadelerini kullanmıştı.
Bu çerçevede 2024 anmalarının uluslararası düzeyde geçmiş yıllara kıyasla daha az etkinlikle geçmesi bekleniyor.
Türkiye ise 24 Nisan’a yaklaşılırken Ermenistan’dan gelen bu yeni tonlamaları ilgiyle izliyor. Millî Savunma Bakanlığı sosyal medya hesabından dikkât çekici bir paylaşım yaptı. Bakanlık, resmî X hesabından yaptığı açıklamada, “1915 olaylarında Ermeniler tarafından acımasızca katledilen savunmasız ve masum Türkleri rahmetle yâd ediyoruz.” ifadelerine yer verdi.
ABD’nin mesajı merak konusu
Her yıl olduğu gibi bu yıl da birçok ülkenin 24 Nisan için mesaj yayınlaması bekleniyor ve anma çerçevesinde uluslararası liderlerin yayınlayacağı mesajlar da merakla bekleniyor. En çok merak uyandıran ise, tuhaf ve kendine has çıkışlarıyla bilinen ABD Başkanı Donald Trump’ın bu yıl nasıl bir açıklama yapacağı.
Eski başkanlardan Ronald Reagan, 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan ilk Amerikan Başkanı olmuş ve bunun üzerinden geçen kırk yılın ardından, 2021’de göreve gelen Joe Biden da aynı kalıbı kullanmıştı. Clinton ve Obama'nın yaptığı şekilde, Trump da önceki başkanlık döneminde “Büyük Felaket” anlamına gelen “Meds Yeghern” ifadesini tercih etmişti.
Trump’ın bu yılki açıklamasında Reagan-Biden’ın çizgisini devam ettirip ettirmeyeceği, Ankara-Washington hattındaki dengeler açısından önem taşıyor.
