2008 yılında verilen yeni inşa gemi siparişlerinde önemli oranlarda iptaller olabilir
Halihazırda dünya kuru yük sipariş defterinin yaklaşık yüzde 10’u kadar siparişin iptal edildiği düşünülüyor ki bu da yaklaşık 450 gemi demek. Yeni tonaj arzı kuru yük gemisi kazançlarını yakından etkiliyor. 2008 yılında imzalanan ve bir çoğunun finansmanı garanti edilmemiş yeni inşa kontratlarının gelecek aylar içinde iptal edilmeleri bekleniyor. Bu durumun doğal olarak piyasaya olumlu şekilde yansıyacağı aşikar. Bu siparişler kuru yük gemileri navlun kazançlarının rekorlar kırdığı dönemlerde daha fazla kazanma hırsıyla dolu armatörler tarafından verilmiş olan siparişlerden oluşuyor. Ancak bilindiği gibi bu siparişler verildikten kısa bir süre sonra kuru yük piyasası çöktü. Bahsedilen yeni inşa kontratlarının bugünün standartlarına göre yüzde 30-40 daha pahalı olduğu yadsınamaz bir gerçek. 2007 veya 2008 yılında 90 milyon dolar değer karşılığında sipariş edilen capesize bir geminin teslim esnasındaki değeri 56 milyon dolara düşmüş durumda. Diğer tonaj gruplarında da benzer değer kayıpları söz konusu. Bu gelişmelerin doğal sonucu olarak sipariş iptallerinin artması normal. Bu nedenle bu yılki beklenen yeni inşa gemi teslimlerinin yüzde 40 civarında daha az gerçekleşeceği tahmin ediliyor.
Toplam kuru yük sipariş defterinin yaklaşık yüzde 45’inin tesliminin planlı olduğu içinde bulunduğumuz yılda tonaj arzındaki gelişmelerin takibi önemli. Önemli gemi broker şirketlerinden SSY 2010 yılında 10.000 dwt üzeri yaklaşık 112 milyon dwt kapasitesinde 1400’e yakın kuru yük gemisinin teslim edileceğini tahmin ediyor. Piyasanın önde gelen araştırma kuruluşlarından Clarkson’un tahminlerine göre ise 2010 yılı için piyasada yüzde 20 civarında aşırı tonaj arzının olması bekleniyor.
Hurdaya çıkarılan gemi sayısı bu yıl geçen yıla göre ikiye katlanabilir
Şüphesiz yaşlı gemilerin hizmet dışına çıkarılması faaliyetleri de piyasanın geleceği açısından bu yıl çok yakından takip edilmesi gereken konulardan. 2009 yılında rekor sayıda kuru yük gemisi hurdaya çıkarıldı. Clarkson tarafından açıklanan rakamlara göre 2009 yılında hız kazanan hurdaya çıkarma faaliyetleri sonucunda toplamda 29,88 milyon ton kapasite tutarında gemi hizmet dışına ayrıldı. Hurdaya çıkarılan gemi kapasitesine ait verilen rakamlar kaynaklara göre farklılık gösterse de geçen yıl yaklaşık 30-35 milyon ton gemi kapasitesinin filoyu terk ettiği anlaşılıyor. Diğer bir ifadeyle düşük navlun fiyatları nedeniyle bir çok armatör yaşlı gemilerini hurdaya göndererek yeni inşa gemilerinin önünü açma yoluna gitti. Clarkson’un verilerine göre, geçen yıl 246 kuru yük gemisi, 188 tanker ve 180 konteyner gemisi söküme gönderildi. Söküme gönderilen gemilerin ortalama yaşı 29. Mukayese açısından 2008 yılı rakamlarına bakacak olursak, 13,2 milyon ton kapasitede ortalama yaşları 30,5 olan 377 geminin söküme gönderildiğini görüyoruz. Bu rakamın çoğunluğu küresel ekonomik krizin başladığı 2008 yılının son çeyreğine ait. Yine Clarkson’a göre piyasanın yararına olacak şekilde gemi hurdaya çıkarma faaliyetleri, bu yıl ikiye katlanarak hurdaya çıkarılacak gemi kapasitesi 60 milyon tonu aşacak.
Gemi inşa sektörü canlanacak mı?
Peki tersaneler boşalan kızakları konusunda ne yapacaklar. Yeni inşa fiyatlarının düşmesiyle tüm dünyadaki tersaneler 2011 ve 2012 yıllarında boşalacak kızakları için daha fazla müşteri çekmenin yollarını arıyor. Biraz olsun düzelen piyasa koşulları ve iyileşme yolundaki dünya ekonomisi ile armatörlerin de yeni sipariş verme konusunda istekli olacakları düşünülmelidir. Bu tür bir gelişme sürpriz olarak algılanmamalı. Çünkü filosunu büyütmek isteyen bir armatör için bugünün piyasasında muhtemelen en iyi yol yeni inşa siparişi vermektir. Düşük fiyatlar ve daha çekici finansman bulma imkanları bu fikri destekleyen argümanlar. Hatta zaman ilerledikçe finans desteği şartlarının daha da iyileşmesi beklenebilir. Tersanelerin 2011 yılından itibaren boşalacak iş kapasitelerini doldurmak için cazip fiyatlarlarla müşteri çekmeye çalışmaları doğaldır. Yeni inşa fiyatlarının piyasanın zirve yaptığı 2008 yılına göre yaklaşık ortalama yüzde kırk civarında daha düşük olduğunu belirtmiştik. Belki de bu durum niçin bazı armatörlerin mevcut siparişlerini peşinatlarını yakmak pahasına da olsa iptal ettiklerini açıklıyor. Çünkü tersaneler ile yapacakları yeni anlaşmalar daha kârlı olacak.
Aşırı tonaj arzı hakkında şu anda net bir şey söylemek mümkün değil
2010 yılının kuru yük piyasası açısından daha iyi olmasının beklenmesine rağmen arzu edilen seviyede bir iyileşme kesin değil. Piyasanın iyileşmesi büyük oranda tonaj arz ve talebi arasındaki dengeye bağlı. Yük talebinin kriz dönemine göre artacağı değerlendiriliyor ama aşırı tonaj arzı hakkında şu anda net bir şey söylemek mümkün değil.
