Güney Amerika ülkesi Venezuela’nın adını eskiden en sık güzellik yarışmalarında duyardık. Sonra Chávez başa geçti, tacı kraliçelerin ellerinden aldı. Bu karmaşık dünya düzeninde bazılarının kahramanı oldu, bazılarının başdüşmanı
Venezuela eski bir İspanyol sömürgesi. 1800’lü yılların başında gerçekleşen birkaç girişim ile, ayaklanma ve savaşlar sonunda bağımsızlığını ilan etmiş bir ülke. İspanya’dan bağımsızlığını kazanma tarihi olarak 5 Temmuz 1811 kabul ediliyor. Venezuela Cumhuriyeti adı, sosyalist lider, eski asker Hugo Chávez’in iktidara geçmesinden sonra Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti (República Bolivariana de Venezuela) olarak değiştirildi. Esinlenme, ülkenin İspanya’dan bağımsızlığını kazanmasını sağlayan Simon Bolivar kaynaklıdır.
Venezuela bağımsızlıktan sonra uzun süre siyasi çalkantılar yaşadı, diktatörler gördü. Demokrasiye geçiş süreci bundan elli yıl önce başladı. Bu elli yıl içindeki gelişim genel olarak üç evrede inceleniyor: Demokratik sistemin kurulup kurumsallaşmaya başladığı 1958-68 dönemi, 1988’e kadar yaşanan iki partili dönem ve demokrasinin zayıflayıp krize girdiği 1889-1998 dönemi.
1989’da IMF programını uygulamaya koyan Venezuela’da enflasyonun da, fakir halk kesiminin de oranı yüzde seksenin üzerine çıkınca, büyük çaplı gösteriler düzenlendi. Bu ortamda 1992’de darbe girişimi yapan asker Hugo Chávez, girişimi başarısız olsa da, yoksulları savunduğu için bir halk kahramanına dönüştü. Nitekim serbest bırakıldıktan sonra katıldığı seçimleri kazanarak iktidara gelmeyi başardı (1998). 
Petrolde dünya devi
Venezuela dünyanın en büyük petrol tedarikçilerinden biri. Üstelik yatakları yeni işlenmeye başladığından, uzun ömürlü bir enerji kaynağı olarak değerlendiriliyor. Chávez iktidarıyla birlikte dünyadaki rolü açısından bu kozunu daha iyi oynamaya başladı.
Önceki başkan Juan Vicente Gómez, kendi döneminde Maracaibo Gölü’nde petrol bulununca, yabancı şirketlere büyük imtiyazlar tanıyarak borçları büyük ölçüde azaltmıştı. Bu sayede ABD ve Avrupa’nın desteğini de arkasına almıştı.
Fakat Hugo Chávez ise başka bir yol benimsedi. Petrol fiyatının yükselmesine neden olan OPEC’teki üretim kısıntısından yana tavır alıp Küba ve Fidel Castro’yla dostluk ve ticaret ilişkilerini geliştirince, ABD ile Venezuela arasındaki geleneksel iyi ilişkiler bozulmaya başladı. Hatta Chávez 2002’de kendisine yapılan darbede ABD’nin parmağı olduğunu ima etti. Ancak Barack Obama’nın başkan seçilmesiyle iki ülke ilişkisi yeniden yumuşadı. Chávez iyi ilişkiler kurmak isteğini iletti, Obama’nın solculukta Castro’yla kendisini geçeceğinden endişelendiğini söyledi.
Chávez icraatları
Chávez karma bir sistem oturtuyor. Yüzde yüz yabancı sermayeye izin vermiyor. Yabancı sermaye en fazla yüzde 49 oranına sahip olabiliyor. Önceden ülkeye girmiş şirketler de yarı yarıya kamulaştırıldı. Böylece yabancı yatırımcıların egemenliğindeki petrol zenginliğinden Venezuela halkına pay aktarıldı.
2007 verilerine göre Venezuela’da nüfusun yüzde 13’ü tarım, yüzde 23’ü endüstri, yüzde 64’ü ise hizmet sektöründen ekmek yiyor. Chávez, borç nedeniyle devlete devredilen arazileri kurulan kooperatiflere hibe ederek tarım istihdamını destekliyor. Öte yandan, işçilerin fabrika işgali hakkı bulunduğunu söylüyor, gönüllü sistemine dayalı “misyonlar”la eğitim alanında çok başarılı işlere imza atıyor. 1999’da okuryazar oranı yüzde 40 iken, 2006’da inceleme yapan UNESCO Venezuela’yı ‘cehaletin yok olduğu ülke’ ilan etti. Chávez yönetimi de bir rüya değil elbette. Hükümette ve yönetimlerde yolsuzluk yapan, rant sağlayanlar var. Bunlar muhalefetin elini güçlendirirken Chávez’in hareket alanını kısıtlıyor.
Uluslararası ilişkiler ve ticaret
Venezuela’nın ihracat ve ithalatta en büyük ticaret ortağı ABD. 2007 verilerine göre, 65,94 milyar dolarlık ihracatının temel metaları petrol, boksit, alüminyum, çelik, kimyasallar ve tarım ürünleri. Diğer ihracat ortakları Porto Riko, Kolombiya, Brezilya, Japonya, Almanya, Hollanda, İtalya ve Çin.
44,38 milyar dolar hacmindeki ithalatının temelini ise hammaddeler, makine ve parça sanayisi, taşıt ekipmanları ve yapı malzemeleri oluşturuyor. ABD haricindeki ithalat ortakları Japonya, Kolombiya, İtalya, Almanya, Fransa, Brezilya ve Kanada.
